Ευχές για το 2010

Υγεία, Ευτυχία και πολλά βιβλία...

Σκοπιανή Ιστορία

Φωτοτυπία του εσωφύλλου του Α΄ τόμου της (τρίτομης) επίσημης "Ιστορίας" των Σκοπίων. Είναι η έκδοση του "Ινστιτούτου για την Εθνική Ιστορία" που εκδόθηκε το 1969 επί ενιαίας τότε Γιουγκοσλαβίας και η οποία έχει αποσυρθεί και πολτοποιηθεί και αντικαταστάθηκε από νεώτερες εκδοχές, που αναθεωρούνται κατά διαστήματα. Ο πρώτος αυτός τόμος διαπραγματεύεται την ιστορία "Από τους πρϊστορικούς χρόνους μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα".

Σε προσεχείς αναρτήσεις μας θα δημοσιεύσουμε σχολιασμένα ενδιαφέροντα αποσπάσματα του έργου.

Δ.Ε.Ε.

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ!

Χρόνια Πολλά σε όλους τους βιβλιόφιλους...

Εύχομαι το 2010 να φέρει υγεία, ευτυχία και πολλά βιβλία...

Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Δ. Ε. Ευαγγελίδη: Μη-συμβατικές θεωρίες

Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη:«Μη-συμβατικές θεωρίες: Οι κερδοσκόποι του “ελληνισμού” και ο φενακισμός των αφελών» - ΚΥΡΟΜΑΝΟΣ, Θεσσαλονίκη 2007

Βιβλιοκριτική από την ιστοσελίδα

http://aboutbooks.gr/index.php?option=com_presentbook&id=127151

Το βιβλίο αυτό θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί "Η μάστιγα της παραεπιστήμης". Ο συγγραφέας, σαν θυμωμένος και πληγωμένος λόγιος, επιτίθεται με το όπλο της κοινής λογικής στους παραχαράκτες της ιστορίας, της γλωσσολογίας και της ανθρωπολογίας. Μας προσφέρει όπλα για να αντιμετωπίσουμε τούς ρηχούς εθνο-ελληνοκεντρικούς ψευδοεπιστήμονες. Αυτούς που με τις ανοησίες τους θολώνουν το μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού και κάνουν τον κόσμο να σκέφτεται ως εξής: Ρε, μπάς και όλα όσα έχουμε ακούσει για τον Αριστοτέλη, τον Θουκυδίδη, τους φυσικούς, τους τραγωδούς, την Δημοκρατία, να είναι κι αυτά μπούρδες, όπως η καταγωγή μας απ΄ τ΄αστέρια και τα εκατομμύρια των ελληνικών λέξεων που χρησιμοποιούν οι computers;
Βιβλιοκριτική από τον Δημήτρη Σφουγγάρη στις 02.04.08

a

"Μια αναγκαία διευκρίνιση" του συγγραφέα, σελ. 9

Το βιβλίο αυτό θα μπορούσε άνετα να χαρακτηρισθεί ως λιβελλογράφημα. Ο χαρακτηρισμός είναι αναμενόμενος, μια και το γράψιμό του είναι προϊόν οργής, αγανάκτησης, αηδίας, αλλά και βαθιάς απογοήτευσης για την σημερινή κατάσταση της πνευματικής υστέρησης, ημιμάθειας, αποχαύνωσης, αλλά και σύγχυσης, στην οποία έχουν οδηγηθεί μεγάλα τμήματα του πληθυσμού αυτής της χώρας. Είναι λοιπόν αναμενόμενο ο τρόπος γραφής του να χαρακτηρισθεί επιθετικός, σαρκαστικός, υβριστικός, ακόμα και εξοργιστικός από εκείνους που προτιμούν τις ψευτοευγένειες και τους χατζηαβατισμούς. Πρέπει όμως και οφείλω να ξεκαθαρίσω ότι δεν στρέφεται εναντίον συγκεκριμένων προσώπων (άλλωστε τα πρόσωπα και τα προσωπεία είναι προϊόντα διαμόρφωσης ενός συγκεκριμένου πολιτικοκοινωνικού περιβάλλοντος), αλλά εναντίον μιας απόλυτα αναγνωρίσιμης νοοτροπίας, η οποία οδηγεί νομοτελειακά σε απαράδεκτες καταστάσεις, που βιώνουμε σχεδόν καθημερινά όλοι μας. Είναι αλήθεια ότι αυτή η χώρα έπαυσε εδώ και χρόνια να είναι η "ψωροκώσταινα" στους οικονομικούς δείκτες.
Η τραγική όμως διαπίστωση είναι ότι έγινε "ψωροκώσταινα" στην ψυχή...

Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Αφιέρωμα στον Άρθουρ Καίσλερ (1)

Άρθουρ Καίσλερ (1905-1983)

Σε λίγες μέρες μπαίνουμε στο "σωτήριον έτος" 2010, χρονιά που συμπληρώνονται 105 χρόνια από την γέννηση ενός μεγάλου διανοητή, μιας εμβληματικής μορφής των ευρωπαϊκών γραμμάτων, ενός πραγματικά "αναγεννησιακού" διανοούμενου, του Άρθουρ Καίσλερ.

Στις αναρτήσεις που θα ακολουθήσουν θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε την πολυσύνθετη προσωπικότητά του και τα σημαντικότερα από τα έργα του, τα οποία ευτυχώς έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά και το κυριότερο, από ικανότατους και σπουδαίους μεταφραστές.

Στην εισαγωγική αυτή ανάρτηση παραθέτουμε μια συνοπτική βιογραφία, κυρίως για τους νεώτερους, που ίσως δεν ευτύχησαν να διαβάσουν βιβλία του ή αγνοούν ακόμα και την ύπαρξή του.

Ο Άρθουρ Καίσλερ (1905-1983) γεννήθηκε στη Βουδαπέστη. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο της Βιέννης και ασχολήθηκε μετά με τη δημοσιογραφία. Κατά τον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, ενώ κάλυπτε τα γεγονότα ως απεσταλμένος της αγγλικής εφημερίδας News Chronicle, συνελήφθη από όργανα του στρατηγού Φράνκο, φυλακίστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο. Τελικά απελευθερώθηκε και επέστρεψε στην Αγγλία, όπου έζησε μέχρι την αυτοκτονία του. Από τα πολλά έργα του, ξεχωρίζουν τα ακόλουθα: «Το Μηδέν και το Άπειρο», «Σταυροφορία χωρίς σταυρό», «Ο κομισάριος και ο γιόγκι», «Ιανός», «Ο λωτός και το ρομπότ» και η τριλογία «Οι Υπνοβάτες», «Η πράξη της δημιουργίας», «Ένα Φάντασμα στη μηχανή".

Δ.Ε.Ε.

Εκδήλωση-Βιβλιοπαρουσίαση 13-12-2009

Εκδήλωση-Βιβλιοπαρουσίαση 13-12-2009

Πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 13-12-2009 η εκδήλωση παρουσίασης του τόμου με τα επιλεγμένα διηγήματα του Α΄ Λογοτεχνικού Διαγωνισμού, που είχε προκηρύξει ο Σύλλογος «Βιβλιόφιλοι Έδεσσας» και εκδόθηκε με την οικονομική στήριξη της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Έδεσσας.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η εισήγηση της Αντιπροέδρου του Εφορευτικού Συμβουλίου της Βιβλιοθήκης κας Αντωνίας Παπαδάκη, Σχολικής Συμβούλου Φιλολόγων Νομού Πέλλας, την οποία και παρουσιάζουμε παρακάτω.

Η εισήγηση της κας Α. Παπαδάκη

Κυρίες και κύριοι καλημέρα σας.

Με ιδιαίτερη χαρά παρουσιάζουμε σήμερα την έκδοση αυτού του βιβλίου που συμπεριλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος των διηγημάτων που συμμετείχαν στον λογοτεχνικό διαγωνισμό, έναν διαγωνισμό που με τόση επιτυχία πραγματοποίησε ο σύλλογος των βιβλιόφιλων της Έδεσσας. Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκης της Έδεσσας αποφάσισε να προχωρήσει στην έκδοση αυτή, γιατί έκρινε πως είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την εποχή μας, που κατακλύζεται από τα προϊόντα της μαζικής κουλτούρας, η πραγματοποίηση ενός λογοτεχνικού διαγωνισμού, που έλαβε μεγάλες διαστάσεις, εφόσον συμμετείχαν σε αυτόν όχι μόνον άνθρωποι απ’ όλη την Ελλάδα, αλλά και από το εξωτερικό και, ακόμα περισσότερο, εφόσον ο σύλλογος των βιβλιόφιλων προτίθεται να θεσμοθετήσει την επανάληψή του ανά διετία. Από την άλλη, τα κείμενα αυτά γράφτηκαν για να αναγνωσθούν όχι μόνο από την κριτική επιτροπή, αλλά και από άλλους, εφόσον η λογοτεχνία είναι ένα κατεξοχήν επικοινωνιακό φαινόμενο. Ένα ανέκδοτο κείμενο δεν είναι έργο. Αυτό που ορίζει το έργο είναι ότι μπορεί να διαβαστεί από τον καθένα και δεν θα διαβαστεί παρά μόνο αφού γίνει βιβλίο. Η έκδοση λοιπόν αυτού του corpus των διηγημάτων ήταν επιβεβλημένη, προκειμένου να θεωρηθεί ολοκληρωμένο το εγχείρημα του συλλόγου των βιβλιόφιλων και να επιτευχθεί η επικοινωνία.
Ιδιαίτερα στην εποχή που διανύουμε, κατά την οποία η ψηφιακή τεχνολογία κατακτά ολοένα και περισσότερο έδαφος σε βάρος της λογοτεχνίας και τα υποπροϊόντα του πολιτισμού μας προσελκύουν περισσότερο κοινό λόγω της διαφήμισης και των καναλιών διοχέτευσής τους στην αγορά, καθίσταται σημαντική η στήριξη της δημιουργικής γραφής και των ανθρώπων εκείνων που, παρά τις προαναφερθείσες συνθήκες, επιμένουν να καλλιεργούν τον γραπτό λόγο.
Σε μια καλαίσθητη έκδοση 248 σελίδων, την οποία επιμελήθηκε με ιδιαίτερη προσοχή ο Δημήτρης Ευαγγελίδης παρουσιάζονται τα διηγήματα τριαντατριών δημιουργών σε δύο κατηγορίες. Η μια είναι η κατηγορία των ενηλίκων συγγραφέων, η οποία υπερέχει ως προς τον αριθμό των συμμετοχών από τη δεύτερη κατηγορία, αυτή των εφήβων. Σε κάθε διήγημα προτάσσεται το όνομα και το ψευδώνυμο κάθε συγγραφέα, καθώς και ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα που μας επιτρέπει να γνωρίσουμε κάπως τον δημιουργό. Ιστορίες από την καθημερινή πραγματικότητα, προσωπικά βιώματα, μνήμες από το παρελθόν αποτελούν τον καμβά πάνω στον οποίο πλέκονται ιδέες, νοήματα και προβληματισμοί. Κάθε συγγραφέας, ακολουθώντας την αρχή της επιλεκτικότητας που είναι βασική αρχή στη λογοτεχνία, επιλέγει θέματα, τεχνικές αφήγησης και λεξιλόγιο, προκειμένου να εξυπηρετήσει τον στόχο του. Αυτή η επιλογή στοιχείων, διανοητικών και γλωσσικών, που συγκροτούν και την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του κειμένου, δηλαδή το ύφος του, η δόμηση του κειμένου και η σύνθεση στοιχείων καθιστούν το κείμενο ποιητικό με την έννοια της δημιουργίας. Πρόκειται λοιπόν για δημιουργικό έργο.
Οι συγγραφείς και συμμετέχοντες στον διαγωνισμό είναι άνθρωποι διαφορετικών ηλικιών, έφηβοι και ενήλικες, που προέρχονται από διαφορετικές περιοχές, ασκούν ένα επάγγελμα για βιοποριστικούς λόγους, το οποίο στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχει σχέση με τη συγγραφή, ενώ ασχολούνται με τη συγγραφή συστηματικά, εφόσον πολλοί απ’ αυτούς έχουν συμμετάσχει και σε άλλους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και έχουν τιμηθεί με βραβεία και επαίνους για το έργο τους. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, οι διαφορετικοί μεταξύ τους έχουν ένα κοινό: τη διάθεση επικοινωνίας μέσω της γλώσσας.Η λογοτεχνία είναι ένα κατεξοχήν επικοινωνιακό φαινόμενο και, όπως κάθε επικοινωνιακή διαδικασία, μοιράζεται ανάμεσα σε τρεις πόλους: τον πομπό, τον δέκτη και το κείμενο, που είναι ο κώδικας επικοινωνίας. Η επικοινωνία αυτή συντελείται σε δύο επίπεδα, σε ένα εσωτερικό και σε ένα εξωτερικό επίπεδο. Καταρχάς, ο δημιουργός γράφει από μια εσωτερική ανάγκη να εξωτερικεύσει τη σκέψη του. Το κείμενο, όμως, είναι το προϊόν ενός εσωτερικού διαλόγου με τον εαυτό του, πρόκειται δηλαδή για ένα είδος επικοινωνίας που έχει ως δέκτη τον εαυτό μας και μας προσφέρει ψυχική και πνευματική ικανοποίηση και, ίσως, λύτρωση. Από την άλλη, το ύφος της γραφής του, τα σημεία στίξης, οι προσωπικοί τοπικοί και χρονικοί δείκτες (επιλογές προσώπων, και προσωπικών αντωνυμιών, τοπικά και χρονικά επιρρήματα) όλα υποδηλώνουν ότι γράφει έχοντας στον νου του κάποιον ή κάποιους αποδέκτες της γραφής του. Ο συγγραφέας αντλεί από τα βιωματικά, συγκινησιακά και γνωστικά αποθέματά του, που είναι πολιτισμικά καθορισμένα, σημασίες και νοήματα που τα κάνει ρητά μέσω του λόγου του. Δηλαδή την προσωπική του εμπειρία τη μετατρέπει σε δημιουργία με σκοπό να μεταδώσει την αισθητική του εμπειρία. Ο αναγνώστης πάλι ανάλογα με τα βιώματα που έχει, με το γλωσσικό αισθητήριο που διαθέτει, με την καλλιέργειά του και με τη συναισθηματική διάθεση που έχει όταν το διαβάζει, όχι μόνο επικοινωνεί με το δημιουργό του έργου, αλλά ανακαλύπτει σ’ αυτό και στοιχεία που δεν υπήρχαν στο νου του συγγραφέα και άλλα που ίσως ήταν έξω από τις προθέσεις του. Επομένως, ο αναγνώστης ανάλογα με την προσωπική του σκευή παράγει ποικίλα νοήματα και γίνεται συνδημιουργός του λογοτεχνικού έργου μέσα από τις θεωρίες της αναγνωστικής ανταπόκρισης και της αισθητικής της πρόσληψης. Προκύπτει λοιπόν ένας διάλογος ανάμεσα στον συγγραφέα, το κείμενο και τον αναγνώστη, ίσως ένα αναγνωστικό παιχνίδι, ενώ το κείμενο καθίσταται ένας σύνθετος κόμβος στον οποίο συμπλέκονται και περιπλέκονται όλες οι διαφορετικές διαστάσεις και δυνάμεις της πολιτισμικής και κοινωνικής ζωής.
Η λογοτεχνική γλώσσα γίνεται το όχημα μεταφοράς ιδεών και συναισθημάτων του συγγραφέα και μέσω αυτής συντελείται η επικοινωνία ανάμεσα στον πομπό-συγγραφέα και στον δέκτη-αναγνώστη. Η λογοτεχνία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη γλώσσα που τη δουλεύει, την πλάθει, τη βαθαίνει και την ομορφαίνει. Καλλιεργεί έτσι και αναπτύσσει τη δημιουργική σκέψη, καθώς σκέψη και γλώσσα γεννιούνται και αναπτύσσονται ταυτόχρονα και παράλληλα. Καθώς μάλιστα χαρακτηριστικά του λογοτεχνικού λόγου είναι η πολυσημία και η απόκλισή του από τους νοηματικούς και γραμματικούς κανόνες, η σκέψη πλαταίνει περισσότερο και γίνεται πιο δημιουργική. Ο Ελύτης πιστεύει ότι οι ιδέες γεννιούνται την ίδια στιγμή που γεννιέται η ρηματική τους έκφραση που σημαίνει ότι η σχέση μεταξύ διανόησης και γλώσσας είναι αμφίδρομη. Ο Roland Barthes αναφέρεται στην ανακατανομή της γλώσσας στο πλαίσιο ενός λογοτεχνικού κειμένου, ενώ η απόλαυσή του έγκειται στην ταυτόχρονη κανονιστική χρήση της γλώσσας και στην ανατρεπτική της μορφή. Στο σημείο που τέμνονται αυτές οι δύο πλευρές προκαλείται και η απόλαυση του κειμένου.Ο δημιουργός ενός λογοτεχνικού κειμένου ζώντας σε μια κοινωνία, ως μέρος ενός κοινωνικού συνόλου λειτουργεί σε καθημερινή βάση, όπως το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο. Εργάζεται εξασκώντας το όποιο επάγγελμα και κινείται μέσα στον πραγματικό κόσμο. Προσλαμβάνει με τον τρόπο του τις ιδέες και τις αντιλήψεις της εποχής του. Η πρόσληψη αυτή είναι συνάρτηση της προσωπικής σκευής, αλλά και των επιδράσεων του κοινωνικοπολιτισμικού περιβάλλοντος του. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει μια και μοναδική αλήθεια την οποία αποκαλύπτει με τον λόγο του, αλλά πολλές. Γι’ αυτό, μπορούμε να δούμε και στα κείμενα αυτά τον διαφορετικό τρόπο θέασης και πρόσληψης της πραγματικότητας που εκφράζεται μέσα από διαφορετικά είδη γραφής και τεχνικές αφήγησης. Μπορούμε δηλαδή να διακρίνουμε μια πλουραλιστική προσέγγιση της πραγματικότητας.
Η λογοτεχνία είναι σημαίνουσα προσωπική δημιουργία. Ο λογοτέχνης ενοράται και ποιεί λόγο αναδιατάσσοντας τη γλώσσα και συγκροτώντας το ύφος γραφής του μέσα από επιλογές που σχετίζονται με το λεκτικό, με τα πρόσωπα, με τις εικόνες, με την οργάνωση της αφήγησης. Ο δημιουργός μεταφέρει τη σκευή του (παιδεία, πολιτισμό, βιώματα) από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, γιατί και αυτό εμπεριέχεται σε σπερματική κατάσταση στο παρόν. Η λογοτεχνία μέσα από τις διαφορετικές γλωσσικές πραγματικότητες και κουλτούρες συμβάλλει στην κατανόηση του ανθρώπου.
Επομένως, η λογοτεχνία είναι ένα επικοινωνιακό φαινόμενο που συντελείται μέσα από τη λογοτεχνική γλώσσα, η οποία αποτυπώνει και με την οποία υφαίνονται οι ιδέες και τα συναισθήματα του λογοτέχνη. Η λογοτεχνία είναι και πολιτισμικό, γλωσσικό και κοινωνικό φαινόμενο, γιατί καταγράφει εγγράφει και μεταπλάθει τη ζωή και τις αξίες της με τη σφραγίδα του δημιουργού της. Ως κοινωνικό φαινόμενο συνδιαλέγεται με τους ανθρώπους και τη δράση τους μεταπλάθοντας την πραγματικότητα σε λογοτεχνικό μικρόκοσμο μεγιστοποιώντας ή σμικρύνοντας πράξεις και στάσεις ανθρώπων όπως και καταστάσεις πραγματικότητας.
Η έκδοση λοιπόν αυτών των διηγημάτων επισφραγίζει την επικοινωνία ανάμεσα στους συγγραφείς και στους αναγνώστες, δίνει την ευκαιρία για μια πλουραλιστική προσέγγιση της πραγματικότητας και ενθαρρύνει το δημιουργικό γράψιμο. Ελπίζουμε ότι τέτοιοι αγώνες λόγων θα συνεχίσουν να θεσμοθετούνται και ότι η ανταπόκριση του κοινού είτε με τη μορφή του συγγραφέα είτε του αναγνώστη θα εξακολουθήσει να υπάρχει, γιατί το αναγνωστικό παιχνίδι έχει και αυτό τη γοητεία του.
Σας ευχαριστώ

(Σημ. ΔΕΕ: Οι επισημάνσεις δικές μου)

Ακολούθησε ένας υψηλού επιπέδου διάλογος και προβληματισμός, στον οποίο πήραν μέρος οι περισσότεροι από τους παρευρεθέντες, σε θέματα όπως Νέοι και βιβλίο, τρόποι προσέγγισης των νέων παιδιών ώστε να αγαπήσουν το βιβλίο, οικογένεια και βιβλίο, εκπαιδευτικό σύστημα και βιβλίο, σχολικές βιβλιοθήκες κ.λπ. Η παρουσία εκπαιδευτικών από όλες τις βαθμίδες και οι τοποθετήσεις τους υπήρξαν πολύ αξιόλογες και τροφοδότησαν έναν ενδιαφέροντα και ζωντανό διάλογο.
Υπενθυμίζουμε ότι έχει ήδη προκηρυχθεί ο Β΄ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ με προθεσμία κατάθεσης των διηγημάτων την 31-10-2010.

Βυζαντινός Πολιτισμός

Ένα βασικό βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί από όλους εκείνους οι οποίοι επιθυμούν να γνωρίζουν κάποιες στοιχειώδεις πληροφορίες για την βυζαντινή περίοδο είναι ασφαλώς το κλασσικό έργο "Βυζαντινός Πολιτισμός" του μεγάλου Βρετανού Βυζαντινολόγου Σερ Στήβεν Ράνσιμαν. Περιέχει σε συνοπτική και εύληπτη μορφή τα βασικά στοιχεία, Ιστορία, Πολιτική Οργάνωση, Στρατός, Ναυτικό , Εμπόριο, Διπλωματία κ.λπ. της χιλιόχρονης Βυζαντινής αυτοκρατορίας, τα οποία δυστυχώς αγνοεί η πλειοψηφία των νεοελλήνων. Παραθέτουμε στην συνέχεια το βιογραφικό του συγγραφέα και βιβλιογραφία.

Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Φωτογραφία του συγγραφέα λίγο πριν από τον θάνατό του

Ο Sir Steven Runciman γεννήθηκε στο Νορθάμπερλαντ στις 7 Ιουλίου 1903. Πέθανε στο Ράντγουέη του Γουώργουικσάιρ την 1η Νοεμβρίου του 2000, σε ηλικία 97 ετών, έχοντας αφήσει πίσω του ένα σημαντικό σε όγκο, αλλά και σε ενδιαφέρον, έργο το οποίο ταυτίζει το όνομα του με τη Βυζαντινή ιστορία.
Ο παππούς του ήταν Λόρδος Ράνσιμαν και ο πατέρας του ο υποκόμης Ράνσιμαν του Ντόξφορντ, ο ίδιος όμως ως δευτερότοκος γιος δεν κληρονόμησε κανέναν από τους οικογενειακούς τίτλους. Λέγεται ότι σε ηλικία 5 ετών μιλούσε και διάβαζε Ελληνικά και Λατινικά. Κατά τη διάρκεια των σπουδών και των μελετών του έμαθε αρκετές από τις δυτικές γλώσσες, καθώς και Αραβικά, Περσικά, Τουρκικά, Εβραϊκά, Αρμενικά και Γεωργιανά για την μελέτη των πηγών της Μεσαιωνικής ιστορίας.
Το 1921 εισήλθε στο περίφημο Trinity College του Καίμπριτζ, για σπουδές στην Ιστορία. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του άρχισε να ταξιδεύει, εκμεταλλευόμενος την περιουσία που κληρονόμησε από τον παππού του.
Ήταν ένας θερμός φιλέλληνας, ένα από τα πιο σταθερά σημεία αναφοράς της νεοελληνικής ιδεολογίας. Ύστερα από μια σύντομη θητεία στην Βρετανική Πρεσβεία της Σόφιας και στην πρεσβεία του Καΐρου, έγινε καθηγητής της Βυζαντινής Ιστορίας και Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης το διάστημα 1942-1945. Χάρη στην έρευνα που έκανε την περίοδο αυτή στην Τουρκία, δημοσίευσε το διάστημα 1951-1954 σε 3 τόμους το μνημειώδες έργο του για την Ιστορία των Σταυροφοριών.

Από το 1945 έως το 1947 παραμένει στην Αθήνα, διευθυντής του Βρετανικού Συμβουλίου. Συνεργάστηκε με τον Πάτρικ Λι Φέρμορ και γνωρίστηκε με τον Κατσίμπαλη, τον Σικελιανό και τον Σεφέρη. Στα χρόνια που ακολούθησαν δημοσίευσε πληθώρα έργων για την ιστορία του Βυζαντίου και των γειτόνων του, σε όλο το εύρος από την Συρία μέχρι την Σικελία. Στην προσωπική του ζωή ο Ράνσιμαν παρέμενε ένας παλιομοδίτης εκκεντρικός Άγγλος αριστοκράτης, που ασχολούνταν με ιδιαίτερο ενθουσιασμό με τον αποκρυφισμό. Μνημειώδης είναι ο θαυμασμός που εξέφραζε για την Ορθοδοξία. Διατηρούσε επίσης στενές σχέσεις με τις κυριότερες αριστοκρατικές οικογένειες της Ευρώπης.
Σε ηλικία 94 ετών είχε έρθει για μια ακόμη φορά στην Αθήνα για να τιμηθεί με το βραβείο Ωνάση. Πολλά βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά, μεταξυ των οποίων: "Βυζαντινός πολιτισμός", "Βυζαντινή θεοκρατία", "Η τελευταία Βυζαντινή αναγέννηση", "Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης" κ.α. Λίγο καιρό πριν πεθάνει ασπάστηκε την Ορθοδοξία, βαπτιζόμενος στο Άγιο Όρος.

Το συγγραφικό του έργοΟ πολυγραφότατος ιστορικός έγραψε πολλά έργα που έγιναν γρήγορα γνωστά τόσο σε ακαδημαϊκό επίπεδο, όσο και στο ευρύ αναγνωστικό κοινό. Τα πρώτα του έργα είναι: Ο Αυτοκράτωρ Ρωμανός Λεκαπηνός και η βασιλεία του (1929), μελέτη για το Βυζάντιο του 10ου αιώνα, Το πρώτο Βουλγαρικό κράτος (1930) και ο Βυζαντινός Πολιτισμός (1933), το οποίο συνέγραψε όταν ήταν λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Ο Μεσαιωνικός Μανιχαϊσμός είναι μία μελέτη για τις δυαρχικές αιρέσεις κατά τους μέσους αιώνες. Βασικότατο έργο του επίσης είναι η τρίτομη Ιστορία των Σταυροφοριών (1951-1954) με συμπλήρωμα τον Σικελικό Εσπερινό, μια λεπτομερή ιστορία των μεσογειακών χωρών και πολιτισμών εκείνης της εποχής και της συγκρούσεως των τότε πολιτικών και εθνικών συμφερόντων. Άλλα εξίσου σημαντικά έργα του είναι: Η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (1965), Η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία εν αιχμαλωσία (1968), Η τελευταία Βυζαντινή Αναγέννηση (1970), Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες και το κοσμικό κράτος (1972), Βυζαντινός ρυθμός και Πολιτισμός (1975), Η Βυζαντινή Θεοκρατία (1977). Αρκετά από αυτά έχουν μεταφραστεί και στην ελληνική γλώσσα. Ο σερ Στήβεν Ράνσιμαν ανέσυρε με τις μελέτες του και το έργο του τον βυζαντινό πολιτισμό από την επιστημονική αδιαφορία και τον ερευνητικό παραμερισμό. Με το έργο του, "Ιστορία των Σταυροφοριών" άλλαξε ουσιαστικά την αντίληψη της Δύσης για τις Σταυροφορίες.
Η εφημερίδα The Times για την προσφορά του μεγάλου επιστήμονα στο συγκεκριμένο θέμα έγραψε: «Χαρτογραφώντας την μεσαιωνική φάση του ατέρμονου χάσματος μεταξύ Ανατολής και Δύσης στην Μέση Ανατολή ο Ράνσιμαν σαφώς έκλινε προς την πλευρά του Βυζαντίου έναντι της μισαλλοδοξίας και του πλιάτσικου στο οποίο επιδιδόταν η Δύση».

Βιβλιογραφία

1. 
   
   The Emperor Romanus Lecapenus and his reign (1929)
2. 
   
   The First Bulgarian Empire (1930)
3. 
   
   Byzantine Civilization (1933) (Βυζαντινός Πολιτισμός, μτφρ. Δέσποινα Δετζώρτζη, εκδ. Γαλαξίας)
4. 
   
   The Medieval Manichee (1947)
5. 
   
   A History of the Crusades: 3 τόμοι (1951-1954)
6. 
   
   The Eastern Schism: A Study of the Papacy and the Eastern Churches in XIth and XIIth Centuries (1955)
7. 
   
   The Sicilian Vespers: A History of the Mediterranean World in the Later Thirteenth Century (1958)
8. 
   
   The White Rajahs (1960)
9. 
   
   The Fall of Constantinople 1453 (1965)
10. 
    
    The Great Church in Captivity (1968)
11. 
    
    The Last Byzantine Renaissance (1970)
12. 
    
    The Orthodox Churches and the Secular State (1972)
13. 
    
    Byzantine Style and Civilization (1975)
14. 
    
    The Byzantine Theocracy (1977)
15. 
    
    Mistra (1980)
16. 
    
    A Traveller's Alphabet. Partial Memoirs (1991)
    

Βιβλιοπαρουσίαση στην Έδεσσα: Το "1204" του Γ. Καραμπελιά

Γ. Καραμπελιάς, Δ. Ευαγγελίδης, Κ. Ζουράρις

Από την εκδήλωση της παρουσίασης στην Έδεσσα (11-11-2007) του βιβλίου: "Το 1204 και η διαμόρφωση του νεώτερου ελληνισμού"

1204. Η διαμόρφωση του νεώτερου ελληνισμού

Γιώργος Καραμπελιάς, 1204. Η διαμόρφωση του νεώτερου ελληνισμού,

«Εναλλακτικές Εκδόσεις», Αθήνα 2006, σ. 545

Βιβλιοπαρουσίασητου Απόστολου Διαμαντή*
Πυκνώνουν πλέον τα δημοσιεύματα σχετικά με την γένεση του νέου ελληνισμού, γεγονός που καταδεικνύει ένα αυξημένο επιστημονικό ενδιαφέρον για τα ζητήματα που αναφέρονται στους παράγοντες της εθνικής συνέχειας. Να θυμίσουμε εδώ την πρόσφατη έκδοση των Βερέμη και Κολιόπουλου «Ελλάς η σύγχρονη συνέχεια», τις μονογραφίες του Σβορώνου, του Λιάκου και του Σβολόπουλου για το έθνος, το έργο του Παπαγεωργίου «Από το γένος στο έθνος» και πολλά σχετικά άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά.
Μέσα σ’ αυτό τον κατακλυσμό των δημοσιευμάτων, έρχεται να προστεθεί ένα έργο κάπως διαφορετικό, καθώς ο συγγραφέας του δεν ανήκει στον χώρο των κατ’ επάγγελμα ιστορικών. Πρόκειται για τον Γιώργο Καραμπελιά και το έργο του “1204. Η διαμόρφωση του νεώτερου ελληνισμού”, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις «Εναλλακτικές Εκδόσεις».
Το ότι ο Καραμπελιάς δεν ανήκει στον χώρο της ακαδημαϊκής ιστοριογραφίας, αυτό δεν έχει να κάνει καθόλου με την εγκυρότητα των γραφομένων του, με την επιστημονική τους αξία. Το αντίθετο: αυτή η απόσταση του συγγραφέα από το métier (πεδίο δράσης ή δραστηριότητας, επάγγελμα, απασχόληση) των ελλήνων ιστορικών, του δίνει μια δυνατότητα ελευθερίας τόσο στην θεματολογία, όσο και στην έκφραση. Διότι, είναι γεγονός, ότι η σύγχρονη ελληνική ιστοριογραφία πάσχει από έναν ακραίο θετικισμό, που είναι καρπός της αγωνιώδους προσπάθειάς της να απομακρυνθεί από την όποια ιστοριογραφική ρητορεία των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων.
Αυτή η κυριαρχία του ακραίου θετικισμού, που εκδηλώνεται με υπερβολικές κατατμήσεις της θεματολογίας, με μια στενή εργαλειακή χρήση των πηγών, με την απουσία αξιολογίας και τέλος με την απουσία σημαντικών συνθετικών ιστορικών έργων, έχει οδηγήσει σε μια γενικευμένη αποξήρανση του ιστοριογραφικού λόγου. Συνήθως τα έργα των σύγχρονων ελλήνων ιστορικών δεν είναι καθόλου ευχάριστα στην ανάγνωση, καθώς κατακλύζονται από πίνακες, από πληροφορίες, από υποσημειώσεις και τεχνικές, έτσι ώστε να χάνεται εντελώς η αφηγηματική τους εικόνα. Όμως η ιστορία είναι πάνω απ’ όλα αφήγηση. Πρόκειται για είδος κατεξοχήν λογοτεχνικό, ιδιόμορφα επιστημονικό, το οποίο εν τέλει προορίζεται για ανάγνωση. Και όχι μόνον: στοχεύει στην αναβίωση του ιστορικού χρόνου, διαλεγόμενη με την παράδοση και την συνείδηση – συνείδηση έθνους, γλώσσας, θρησκείας και κοινωνικής οργάνωσης. Εδώ ακριβώς εμφανίζεται και το δεύτερο πρόβλημα της σύγχρονης ελληνικής ιστοριογραφίας: ακολουθώντας την τελευταία μόδα της αντι-εθνικής αγγλοσαξωνικής σχολής – καρπό της πολιτικής επιρροής που ασκεί η παγκοσμιοποιημένη οικονομία πάνω στις ιστορικές σπουδές – έχει στραφεί προς μια στείρα αναθεωρητική κατεύθυνση. Ο αναθεωρητισμός αυτός, που στοχεύει κυρίως στην απαξίωση του εθνικού ιστορικού πλαισίου, πλημμυρίζει την ιστοριογραφική πρακτική με έργα προκαθορισμένης θεματολογίας, προκατασκευασμένης ερμηνείας και σαφούς πολιτικής επιδίωξης, έτσι ώστε να εισάγεται από το παράθυρο πλέον η χειρότερη μορφή ιδεολογικής χρήσης της ιστορίας. Αυτή τη φορά από την ανάποδη: από την “πατριωτική” ιστοριογραφία του 19ου αιώνα, περάσαμε σήμερα στην καθαρά “αντιπατριωτική”. Και επιβεβαιώνουμε, επίσης από την ανάποδη, τον Καλλιγά, που κατηγόρησε κάποτε, άδικα φυσικά, τον Κ. Παπαρρηγόπουλο ότι γράφει ιστορία “προς δικαιολόγησιν ιδιαιτέρου θέματος”. Αυτή η κατηγορία ταιριάζει σήμερα γάντι στους “μετα-μοντέρνους” έλληνες ιστορικούς.
Το θέμα που αγωνιωδώς θέλουν να δικαιολογήσουν εκ των προτέρων, είναι η μη συνεχής πορεία του ελληνισμού, από την αρχαιότητα, τον μεσαίωνα και μέχρι τη νεώτερη εποχή. Ως εάν ο ελληνισμός να ξεφύτρωσε αιφνιδίως το 1821, υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων.Αυτές οι δύο σύγχρονες πληγές της ελληνικής ιστοριογραφίας, ο χυδαίος θετικισμός και εμπειρισμός δηλαδή από τη μία και ο ακραίος αντι-εθνικός της λόγος από την άλλη, είναι πολύ δύσκολο να θεραπευθούν στο εσωτερικό τηs, καθώς έχουν καταστεί κυρίαρχες στον ακαδημαϊκό χώρο και καθορίζουν αυστηρά τα επιτρεπτά επιστημονικά πλαίσια. Είναι τα πλαίσια που ο κάθε ιστορικός θα πρέπει να λάβει υπόψη του, εάν θέλει να έχει μια αποδεκτή καριέρα στο χώρο αυτό. Επιστημονικά προγράμματα, χρηματοδοτήσεις ερευνών, ιδρύματα και σχολές, όλα σήμερα είναι προσανατολισμένα σ’ αυτήν την κατεύθυνση, μέσες - άκρες.Επομένως εραστές της ιστορίας, σαν τον Γιώργο Καραμπελιά, που γράφουν αποκλειστικά από έντονη συνειδησιακή παρόρμηση, υπό το βάρος της ιστορικής αίσθησης, υπό το βάρος του παρόντος και του μέλλοντος του ελληνισμού, πρέπει να τύχουν της μεγαλύτερης προσοχής μας. Πολύ περισσότερο που η θεματολογία του Καραμπελιά επαναφέρει στο προσκήνιο το κρισιμότατο ιστορικό ζήτημα της βυζαντινής περιόδου. Διότι οι βυζαντινές σπουδές διεθνώς, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, έχασαν τα αμερικανικά κονδύλια που δίνονταν τότε αφειδώς για την ενίσχυση του αντισοβιετικού πόλου και έχουν περιπέσει σήμερα σε μια ένδεια χρημάτων και ιδεών, παραδομένες και αυτές στον ακραίο θετικισμό.
Θέματα όπως η βυζαντινή λογοτεχνία και τέχνη, όπως η ελληνική πατερική γραμματεία- η οποία είναι η βάση του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, τόσο στο χώρο των ιδεών, όσο και στο χώρο των νοοτροπιών-και η βυζαντινή πολιτειακή οργάνωση, βρίσκονται κυριολεκτικά στο ερευνητικό σκοτάδι. Είναι χαρακτηριστικό ότι ελάχιστοι έλληνες πανεπιστημιακοί ασχολούνται σήμερα συστηματικά με τα ελληνικά κείμενα της περιόδου αυτής, κείμενα 12 αιώνων που σφράγισαν τον ελληνικό λόγο και τη δυτική σκέψη. Ο Φώτιος, ο Ψελλός, ο Παλαμάς, οι Καππαδόκες Πατέρες, ο Καβάσιλας- όλη η βυζαντινή πνευματικότητα είναι κυριολεκτικά εξαφανισμένη από την ελληνική εκπαίδευση και όποιος θέλει σοβαρά να ασχοληθεί μ’ αυτά τα ζητήματα είναι υποχρεωμένος να προστρέξει στις σχολές της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Αγγλίας.
Ο Γιώργος Καραμπελιάς, δημοσιεύοντας σήμερα αυτό το συνθετικό έργο για το ύστερο βυζάντιο, για τις τελευταίες στιγμές του μεσαιωνικού και τις πρώτες του νέου ελληνισμού, δίνει ένα μάθημα ιστοριογραφικού ήθους, ένα μάθημα ερμηνευτικής οξύνοιας, ένα μάθημα επίσης επιστημονικής ακρίβειας στο ύφος και την τεκμηρίωση, τέτοιας εμβέλειας που κανονικά θα έπρεπε να προκαλέσει αισθήματα ενοχής στην ελληνική ιστοριογραφική κοινότητα, που μοιάζει να παραδέρνει μέσα στις κοινωνιολογίζουσες εργαλειακές της κατευθύνσεις. Πιάνοντας το ερμηνευτικό νήμα του Σπυρίδωνος Ζαμπέλιου, για την γένεση του νέου ελληνισμού κατά τον 11ο αιώνα, εποχή κατά την οποία το δημώδες νεοελληνικό πνεύμα δημιουργείται υπό την σκέπη του μοναχισμού και στην αντιπαλότητά του με τον αττικισμό και την βυζαντινή εξουσία γενικώς, ο Καραμπελιάς κάνει εκτεταμένη χρήση των βυζαντινών πηγών, ώστε να μας δώσει μια επανερμηνεία αυτού του σχήματος. Η επανερμηνεία αυτή τοποθετεί την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους στα 1204 σαν συμβατική ημερομηνία γένεσης του νέου ελληνισμού, ο οποίος έκτοτε θα ζήσει, υπό το βάρος μιας συνειδητοποιημένης εξάρτησης.
Ο Καραμπελιάς θα δείξει ευφυώς την συσσώρευση κεφαλαίου που πραγματοποιείται εκείνη την εποχή, σε όφελος της Βενετίας και των δυτικών εμπόρων, γεγονός που θα καταφέρει αποφασιστικό πλήγμα στο ελληνικό βυζαντινό κράτος. Οι κοινωνικές δυνατότητες της σημαντικότατης βυζαντινής αναγέννησης του 12ου αιώνα ήταν έτσι ιδιαίτερα περιορισμένες μετά τις σταυροφορίες, αλλά παρόλα αυτά ήταν αυτή ακριβώς η αναγέννηση, μαζί με την τεράστια πνευματική βυζαντινή παράδοση, που έδωσαν στον ελληνισμό τη δυνατότητα να επιβιώσει στους επόμενους σκληρούς αιώνες.
Διερχόμενος με άνεση από το οικονομικό, στο πολιτικό και το θεολογικό πεδίο, ο Καραμπελιάς καταφέρνει, χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, να συγκροτήσει ένα έγκυρο ερμηνευτικό σχήμα για την ιστορική συνέχεια του ελληνισμού και να επαναφέρει επίσης τη συζήτηση για την βυζαντινή πνευματικότητα, από το σημείο που την είχε αφήσει ο Βασίλειος Τατάκης πριν πολλές δεκαετίες. Δίνει δηλαδή ένα αποφασιστικό χτύπημα στον μονομερή προσανατολισμό της σύγχρονης ελληνικής ιστοριογραφίας προς το φαινόμενο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, υποδεικνύοντας όχι μόνον τις πηγές της νεοελληνικής συνείδησης, αλλά υπενθυμίζοντας την πραγματικά οικουμενική διάσταση του ελληνικού πατερικού και φιλοσοφικού λόγου. Ο Καραμπελιάς αποδεικνύει ότι οι ιστορικές πηγές του νέου ελληνισμού, η γλώσσα του, η φιλοσοφία του και η τέχνη του, δεν βρίσκονται καθόλου στο ισχνό φαινόμενο του νεοελληνικού διαφωτισμού, αλλά στην αναβλύζουσα πηγή της βυζαντινής πνευματικότητας.Παρά την χαλαρή μερικές φορές συνοχή του κειμένου, γεγονός που οφείλεται στην τεράστια προσπάθεια σύνθεσης τεκμηρίων διαφορετικού τύπου, ο αναγνώστης, εντυπωσιασμένος από το εύρος των πληροφοριών και την συνθετική ικανότητα, μπορεί άφοβα να αναφωνήσει με το πέρας της ανάγνωσης το λεχθέν υπό του Ιωάννου Βατάτζη: “Ουδέποτε παυσόμεθα μαχόμενοι και πολεμούντες. Ην γαρ αδικοίημεν και φύσεως νόμους και πατρίδος θεσμούς και πατέρων τάφους και τεμένη θεία και ιερά, ει μη εκ πάσης της ισχύος τούτων ένεκα διαγωνιζόμεθα”.

* Ο Απόστολος Διαμαντής είναι διδάκτωρ της Ιστορίας, πανεπιστημιακός

(Σημ. Δ.Ε.Ε.: Οι επισημάνσεις δικές μου).

Ρ. Γκραίηβς: Οι ελληνικοί μύθοι

Ένα βιβλίο που δεν πρέπει να απουσιάζει από καμιά βιβλιοθήκη και μέχρι σήμερα θεωρείται ανυπέρβλητο και ίσως το κορυφαίο έργο στον τομέα της συλλογής, ταξινόμησης και παρουσίασης των αρχαιοελληνικών μύθων.
Πρόκειται για το περίφημο βιβλίο του Άγγλου συγγραφέα και διακεκριμένου ποιητή Ρόμπερτ Γκραίηβς "Οι ελληνικοί μύθοι" 2 vol. Penguin Books, London 1955, το οποίο έχει επικριθεί για τις αμφιλεγόμενες προσωπικές του θεωρήσεις και ερμηνείες των μύθων από "επαγγελματίες" ειδικούς, ακαδημαϊκούς, ελληνιστές, κλασσικιστές κ.λπ. ίσως και με κάποια δόση φθόνου, αν λάβουμε υπόψη ότι εξακολουθεί να αποτελεί βασικό βιβλίο αναφοράς στο συγκεκριμένο αντικείμενο, για πάνω από μισό αιώνα!

Ο κάθε μύθος καταγράφεται, δίνονται βιβλιογραφικές παραπομπές και ακολουθεί η προσπάθεια ερμηνείας του σε ιστορικό, εθνολογικό, γλωσσολογικό και θρησκειολογικό επίπεδο, σύμφωνα με τις προσωπικές αντιλήψεις του συγγραφέα, οι οποίες όμως συχνά είναι μάλλον αυθαίρετες και αυτό το σημείο είναι που έδωσε λαβή για τις επικρίσεις που προαναφέραμε. Όπως έχει γραφτεί:

"...Υπό το φως της σύγχρονης αρχαιολογικής και εθνολογικής γνώσης και με τα δεδομένα της συγκριτικής θρησκειολογίας και γλωσσολογίας, ο Ρ. Γκρέιβς συγκεντρώνει όλα τα σκόρπια στοιχεία κάθε ελληνικού μύθου. Παραβάλλοντας και αναλύοντας εξαντλητικά τις πηγές, απαντά στα ερωτήματα που προκύπτουν από ανθρωπολογική και ιστορική άποψη τόσο στον ειδικό όσο και στον κοινό αναγνώστη...".

Σημειώνουμε ότι η ελληνική μετάφραση κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ σε 5 τόμους.

Βιογραφικό

Ο Ρόμπερτ Γκρέιβς γεννήθηκε στο Γουίμπλετον το 1895 και ήταν γιος του Ιρλανδού συγγραφέα Άλφρεντ Πέρσιβαλ Γκρέιβς και της Αμαλίας Φον Ράνκε. Από το σχολείο του βρέθηκε ξαφνικά στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου υπηρέτησε κι έφθασε ως το βαθμό του λοχαγού των Βασιλικών Ουαλλών Τυφεκιοφόρων. Κυρίως κλίση του ήταν η ποίηση. Εκτός από ένα χρόνο που εργάσθηκε ως καθηγητής της αγγλικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου, στα 1926, ασκεί αποκλειστικά το επάγγελμα του συγγραφέα. Η βιβλιογραφία των έργων του, που εκδόθηκε στα 1965, αποδίδει σ' αυτόν 114 ανομοιογενή έργα αλλά, τελικά, ξεπέρασε τα 120. Στα ιστορικά μυθιστορήματά του συμπεριλαμβάνονται: Εγώ ο Κλαύδιος· Κλαύδιος ο Θεός· Ο Λοχίας Αμνός του Εννάτου· Βελισάριος· Η σύζυγος του κ. Μίλτωνος· Το χρυσόμαλλο δέρας· Τα νησιά της αφροσύνης. Η αυτοβιογραφία του, "Αντίο σ' όλα αυτά", γράφτηκε στα 1929. Τα δύο περισσότερο πολυσυζητημένα από τα μη μυθοπλαστικά πεζογραφήματά του είναι "Η λευκή θεά", που εισάγει μια νέα εκδοχή του ποιητικού ενστίκτου, και "Η αποκατάσταση του Ευαγγελίου του Ναζωραίου" που πραγματεύεται και επανεξετάζει την πρωτοχριστιανική περίοδο. Μετέφρασε Λατίνους συγγραφείς και συγκέντρωσε, για πρώτη φορά στις μέρες μας, ό,τι έχει διασωθεί από την ελληνική μυθολογία στους "Ελληνικούς μύθους". Εξελέγη καθηγητής της ποίησης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στα 1961 και επίτιμο μέλος του Κολλεγίου του Αγίου Ιωάννη της Οξφόρδης στα 1971. Το 1975, κυκλοφόρησε μια νέα έκδοση των ποιητικών του απάντων. Από το 1929 έζησε μόνιμα στη Μαγιόρκα. Πέθανε το 1986.

Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Εκδήλωση-Βιβλιοπαρουσίαση

Ο Σύλλογος «Βιβλιόφιλοι Έδεσσας»
και η «Λαογραφική Εταιρεία Ν. Πέλλας»
σας προσκαλούν
την Κυριακή 13 – 12 – 2009 και ώρα 12.00
στην ισόγειο Αίθουσα Εκδηλώσεων
της «Λαογραφικής Εταιρείας» (Βαρόσι)
στην παρουσίαση του βιβλίου «Κείμενα»
με τα επιλεγμένα διηγήματα του Α΄ λογοτεχνικού διαγωνισμού

Οι "Ονειροψιθυριστές"

Ένα ελκυστικό, με πρωτότυπο θέμα, μυθιστόρημα του Σάββα Γρηγοριάδη

Στην βιβλιοκριτική του ο Γιάννης Πλιώτας είχε γράψει:

Σήμερα δεν χρειάστηκε να ψάξω ιδιαίτερα για το βιβλίο που θα παρουσιάσω. Ούτε να κοιτάξω αγχωμένος τις στοίβες με τα μισοδιαβασμένα, ούτε να σπάσω το κεφάλι μου να θυμηθώ κάτι που πέρασε παλιότερα απ’ τα χέρια μου και μου άφησε κάτι. Θα προτείνω, λοιπόν, ανεπιφύλακτα το βιβλίο που τελείωσα πριν λίγες μέρες και μου άφησε τις καλύτερες των εντυπώσεων. Επίσης είναι μεγάλη μου χαρά, που είμαι σε θέση να ανταποδώσω τα καλά λόγια στο συνάδελφό μου Σάββα Γρηγοριάδη, όχι από υποχρέωση, αλλά επειδή τα αξίζει. Με το Σάββα γνωριστήκαμε πρόσφατα και όπως ανακάλυψα εκτός απ’ τον εκδοτικό οίκο στον οποίο ανήκουμε, μοιραζόμαστε πολλά ακόμα κοινά. Μετρήστε. Γεννήθηκε στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης (όπως κι εγώ) το 1981 (όπως κι εγώ) και είναι φοιτητής (μαντέψτε - όπως κι εγώ) στην Ιατρική του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (όχι όπως εγώ). Πρόσφατη κυκλοφορία, λοιπόν, του εκδοτικού οργανισμού Λιβάνη είναι οι «Ονειροψιθυριστές», ένα μυθιστόρημα αστικής φαντασίας, που διαβάζεται όχι μόνο γρήγορα, αλλά και δίνει τροφή για σκέψη και προβληματισμό. Επιπλέον, έχει ως ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι είναι ελληνοκεντρικό, όρος που θα εξηγηθεί αναλυτικότερα παρακάτω. Το βιβλίο ξεκινάει κατά κάποιον τρόπο βιωματικά, αλλά μετά από ένα τυχαίο περιστατικό, αρχίζει να ξεδιπλώνεται η πραγματική υπόθεση και να αποκαλύπτεται ένας κόσμος στη σκιά του δικού μας. Ένας ευσυνείδητος και ανήσυχος γιατρός, γίνεται μάρτυρας της θεραπείας μιας κοπέλας σε κώμα, μίας θεραπείας η οποία μπορεί να αποδοθεί μόνο σε δυνάμεις πέρα απ’ το φυσικό. Συγκεκριμένα περιστατικά τον οδηγούν στο να διερευνήσει την υπόθεση και στην αγωνιώδη αναζήτησή του για απαντήσεις, μπλέκει σε μία προαιώνια μάχη, μεταξύ δύο καστών που έλκουν την καταγωγή τους απ’ την αρχαία Ελλάδα.Τα μέλη των δύο ομάδων είναι Ονειροψιθυριστές, δηλαδή έχουν την ικανότητα να διεισδύουν στα όνειρα των ανθρώπων, να τα καθορίζουν και να τα εκμεταλλεύονται. Από τη μία μεριά βρίσκονται οι Φύλακες, που ταυτίζονται με την Ομάδα Έψιλον. Είναι υπερασπιστές των δελφικών αξιών της δικαιοσύνης, της δημοκρατίας, της ισότητας και της αρμονικής συνύπαρξης με τη φύση. Αντίπαλοί τους είναι οι Θεραπευτές, εκπρόσωποι της «νέας τάξης πραγμάτων», οι οποίοι οραματίζονται έναν κόσμο χρησιμοθηρικό, έναν κόσμο στον οποίο αποθεώνεται η ύλη. Τουλάχιστον έτσι παρουσιάζονται αρχικά, γιατί ο κόσμος του ονείρου είναι βαμμένος με γκρίζες αποχρώσεις και επιφυλάσσει πολλές ανατροπές και παγίδες εξίσου στον πρωταγωνιστή και στον αναγνώστη...

Από την παρουσίαση στους "Βιβλιόφιλους Έδεσσας"

Όπως έγραψε για το βιβλίο ο ίδιος ο συγγραφέας: "...Τι συμβαίνει όταν οι φύλακες - Ομάδα Ε- και οι θεραπευτές - Εκπρόσωποι της Νέας τάξης πραγμάτων- μάχονται μέσα στα ανθρώπινα όνειρα; Γιατί ο Ιάσονας, ο ονειροψιθυριστής, επιλέγει να εκπαιδεύσει το Γιάννη, έναν εκπρόσωπο του σύγχρονου κόσμου, πάνω στα μυστικά του ονειρόκοσμου;
Είναι όνειρο ή πραγματικότητα; Δύσκολο να το ξεκαθαρίσεις. Άλλωστε το όνειρο είναι ο άλλος μας εαυτός, μια δικιά μας πραγματικότητα πέρα από την πραγματική. Με το όνειρο επιβιώνουμε στην πραγματικότητα και η πραγματικότητα με τη σειρά της τροφοδοτεί τις ονειρικές φαντασιώσεις μας. Είναι ωστόσο, αυτή που καθορίζει ποιοι είμαστε αληθινά.
Ο Γιάννης βρίσκεται στο ενδιάμεσο των δύο κόσμων, στο ενδιάμεσο των δύο αντίπαλων ονειροομάδων που πρεσβεύουν την παλιά και τη νέα τάξη πραγμάτων αντίστοιχα, στο ενδιάμεσο της ζωής και του θανάτου, στο ενδιάμεσο της επιλογής του αγαπημένου του φίλου και του μεγάλου του έρωτα. Μια διαδρομή συνεχής και επίπονη, μια μάχη αδυσώπητη στο μυαλό του ανθρώπου. Όποια ομάδα κι αν επικρατήσει, ο άνθρωπος τρελαίνεται, «πεθαίνει» και μαζί του «πεθαίνει» κι ο ονειροψιθυριστής. Μοναδική σωτηρία, η ανακάλυψη της ανθρώπινης εσωτερικής ομορφιάς, η επαναφορά των ηθικών αξιών, η αγνότητα και η απλότητα των όμορφων ονείρων, η ισορροπία. Ο Γιάννης μετρά μόνο νεκρούς στη διανοητική διαδρομή, επιβιώνει, μαθαίνει, είναι όμως νικητής. Είναι ο μόνος εν ζωή ονειροψιθυριστής γιατί ξέρει να αγαπάει, να παθιάζεται, να ονειρεύεται, να οραματίζεται μια καλύτερη ζωή.
Κι έτσι πρέπει κι εμείς να αντιμετωπίζουμε τις δυσχέρειες της ζωής και να μην ανησυχούμε αν ακούσουμε κάποιον ψίθυρο στ’ όνειρό μας, γιατί τι είναι η ζωή, πέρα από τη σκιά ενός ονείρου που χάνεται;...".

Χρόνια πολλά Σάββα για την σημερινή γιορτή σου!

Δ.Ε.Ε.

Βιβλιοπαρουσίαση

Πραγματοποιήθηκε χθές Τετάρτη 2 Δεκεμβρίου 2009 η εκδήλωση του Συλλόγου "Βιβλιόφιλοι Έδεσσας" με την παρουσίαση του βιβλίου «Το χαμένο ταίρι» του Διονύση Λεϊμονή στην φιλόξενη αίθουσα της "Λαογραφικής Εταιρείας Νομού Πέλλας".

Μετά την εισήγηση του Προέδρου του Συλλόγου Δημήτρη Ευαγγελίδη, ο οποίος αναφέρθηκε στο βιογραφικό του συγγραφέα, αλλά και στο ίδιο το μυθιστόρημα, ακολούθησε η ανάγνωση ενός αποσπάσματος από την φιλόλογο Δέσποινα Παυλίδου, σύζυγο του συγγραφέα.

Οι παρευρεθέντες είχαν την ευκαιρία στην συνέχεια να απολαύσουν μια ενδιαφέρουσα και περιεκτική συζήτηση-διάλογο μεταξύ του συγγραφέα και του κοινού. Πολλοί μάλιστα από τους συμμετέχοντες στην εκδήλωση μετέφεραν και δικά τους βιώματα από διηγήσεις συγγενών τους για τις χαμένες πατρίδες, όπως έκανε και η γιαγιά Δέσποινα, η βασική πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος.

Όπως τόνισαν οι περισσότεροι από τους παρευρεθέντες, ήταν ένα αξέχαστο απόγευμα συναισθηματικά φορτισμένο, γεμάτο συγκίνηση και ιστορικές μνήμες...

Δ.Ε.Ε.

Η «Μαύρη Αθηνά» και οι «αφροκεντριστές»

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη:«Μη-συμβατικές θεωρίες: Οι κερδοσκόποι του “ελληνισμού” και ο φενακισμός των αφελών» - ΚΥΡΟΜΑΝΟΣ, Θεσσαλονίκη 2007)

Εξώφυλλο του Α΄ τόμου της "Μαύρης Αθηνάς"

*

Τον Μάρτιο του 1987 κυκλοφόρησε ο Α΄ τόμος ενός βιβλίου [Martin Bernal: «Black Athena»: The Afroasiatic Roots of Classical Civilization – The Fabrication of Ancient Greece 1785-1985 («Μαύρη Αθηνά»: Οι Αφροασιατικές Ρίζες του Κλασσικού Πολιτισμού - Το «κατασκεύασμα» της Αρχαίας Ελλάδας 1785-1985)] που πέρασε μάλλον απαρατήρητο. Το μόνο έντυπο που δημοσίευσε μια δισέλιδη παρουσίαση του βιβλίου ήταν η παλιά νεοϋρκέζικη εβδομαδιαία εφημερίδα της αμερικανικής μαρξιστικής αριστεράς «Guardian» (που έκλεισε το 1992) και παρ’ όλες τις επίμονες προσπάθειες του συγγραφέα κανένα σοβαρό έντυπο δεν ασχολήθηκε με το βιβλίο.Το 1991 κυκλοφόρησε ο Β΄ τόμος («Black Athena»: The Archaeological and Documentary Evidence (Οι αρχαιολογικές μαρτυρίες και οι μαρτυρίες των τεκμηρίων), προκαλώντας μια χιονοστιβάδα συζητήσεων, αντεγκλήσεων και αρθρογραφίας τόσο στις Η.Π.Α. όσο και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες ενώ αναμένονται τόσο ο Γ΄ τόμος (υπό έκδοση εδώ και 15 χρόνια) με τον προσωρινό τίτλο : «Λύνοντας το αίνιγμα της Σφίγγας και άλλες μελέτες στην Αιγυπτο-Ελληνική μυθολογία» (Γλωσσολογικά επιχειρήματα)*, όσο και ένας Δ΄ τόμος με άγνωστο τίτλο και περιεχόμενο.

Συγγραφέας αυτού του περίεργου και εξ ίσου απροσδόκητου έργου ήταν ο Αγγλοεβραίος Μάρτιν Μπερνάλ, καθηγητής Κυβερνητικών Σπουδών (Government Studies) στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ των Η.Π.Α. Η βασική πανεπιστημιακή του εκπαίδευση ήταν Σινολογία (Κινεζικές σπουδές) και επί 20 χρόνια δίδασκε θέματα σύγχρονης κινεζικής πολιτικής και σχέσεις μεταξύ της διανόησης Κίνας και δυτικού κόσμου στις αρχές του 20ου αιώνα. Όπως αναφέρει ο ίδιος στον Πρόλογο του α΄ τόμου: «…Το 1975 πέρασα την κρίση της μέσης ηλικίας […] πολιτικά αυτή η κρίση είχε σχέση με την λήξη του πολέμου στο Βιετνάμ και η συνειδητοποίηση ότι η Μαοϊκή Εποχή στην Κίνα έφθασε στο τέλος της. Ήταν πια φανερό ότι το διεθνές ενδιαφέρον μετατοπίσθηκε και δεν ήταν πια η Ανατολική Ασία, αλλά η Ανατολική Μεσόγειος…» και προσθέτω εγώ : «άρα με κάτι άλλο έπρεπε να ασχοληθώ ώστε να μη μείνω άνεργος με τις κινεζικές σπουδές μου και τις περισπούδαστες αναλύσεις μου για τις οποίες ουδείς πλέον θα ενδιαφερόταν να ανοίξει το πορτοφόλι του». Αυτό βέβαια δεν το ομολογεί ο Μπερνάλ, ο οποίος συνεχίζοντας την αυτοανάλυσή του για να δικαιολογήσει την συγγραφή της «Μαύρης Αθηνάς» αναφέρει παρακάτω: «Αυτή η μετατόπιση (σημ. ΔΕΕ: στα προβλήματα της Ανατολικής Μεσογείου), με οδήγησε να ασχοληθώ με την Εβραϊκή Ιστορία. Το εβραϊκό στοιχείο των προγόνων μου και η εφαρμογή των Νόμων της Νυρεμβέργης (σημ. ΔΕΕ: Οι νόμοι εναντίον των Εβραίων της χιτλερικής Γερμανίας) μου δημιουργούσαν πάντοτε εφιάλτες, αλλά μέχρι τότε δεν είχα ασχοληθεί ιδιαίτερα με το θέμα ή με τον Εβραϊκό πολιτισμό. Σε αυτό ακριβώς το στάδιο άρχισα να αναζητώ, με έναν ρομαντικό τρόπο, τις ρίζες μου και ξεκίνησα να ρίχνω ματιές στην αρχαία εβραϊκή Ιστορία και δευτερευόντως για τις σχέσεις Ισραηλιτών και των γειτονικών τους λαών, ιδιαίτερα με τους Χαναανίτες και τους Φοίνικες…».

Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος μυρίστηκε σωστά με τι έπρεπε να ασχοληθεί. Βεβαίως είχε την εξυπνάδα να αντιληφθεί ότι δεν υπήρχε περίπτωση να βγει από την ανωνυμία ασχολούμενος με κάποιο κοινότοπο θέμα σε έναν χώρο γεμάτο από ειδικούς. Έτσι διάλεξε ένα ανορθόδοξο θέμα με το οποίο αναδείχθηκε επιπλέον και σε «πολιτιστικό υπερασπιστή» των καταπιεσμένων Νέγρων των Η.Π.Α., οι οποίοι ασφαλώς θα αισθάνονταν ενθουσιασμένοι εμφανιζόμενοι ως οι εμπνευστές και δημιουργοί (μέσω των αρχαίων Αιγυπτίων, τους οποίους ο Μπερνάλ παρουσιάζει ως Νέγρους) του ελληνικού κλασσικού πολιτισμού !!!

(*) Ο τρίτος τόμος κυκλοφόρησε τελικά στις 25/11/2006 με τον υπότιτλο The Linguistic Evidence (βλ. Εικόνα εξωφύλλου παραπάνω).

Δεν ήταν λοιπόν καθόλου τυχαία η επιλογή του Μπερνάλ, αλλά μάλλον ατύχησε στις προσδοκίες του για υποστήριξη από τους πανίσχυρους εβραιοαμερικάνικους κύκλους των Η.Π.Α., οι οποίοι όχι μόνον αδιαφόρησαν για τις περίεργες θεωρίες του, αλλά πήραν και αποστάσεις από το αμφιλεγόμενο «έργο» του για τους δικούς τους λόγους, που δεν είναι του παρόντος να αναλύσουμε. Αντίθετα, το βιβλίο του κέρδισε την ενθουσιώδη αποδοχή από τους Αφροαμερικανούς, οι οποίοι εναγκαλίσθηκαν ασμένως τα Μπερνάλια φληναφήματα που υιοθετήθηκαν και εντάχθηκαν στον «Αφροκεντρισμό», ένα πολιτιστικό κίνημα των Αμερικανών Νέγρων που προσπαθεί να αποδείξει με διάφορα φαιδρά επιχειρήματα [όπως π.χ. ότι ο Αριστοτέλης «έκλεψε» την φιλοσοφία του από την Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, αντιγράφοντας έργα Νέγρων σοφών (;) που υπήρχαν εκεί, αποσιωπώντας ή αγνοώντας ότι ο Αριστοτέλης δεν είχε πάει ποτέ στην Αίγυπτο και ότι η Βιβλιοθήκη ιδρύθηκε μετά τον θάνατό του!] την άποψη ότι η πολιτιστική προσφορά (;) των Νέγρων στην Ανθρωπότητα παραχαράχθηκε από τους Λευκούς (Ευρωπαίους), που διαστρέβλωσαν την Ιστορία εις βάρος των Αφρικανών αποκρύπτοντας π.χ. ότι μεγάλες ιστορικές προσωπικότητες, όπως ο Αίσωπος, ο Σωκράτης, η Κλεοπάτρα, ο Καρχηδόνιος Αννίβας κ.λπ. ήσαν Νέγροι !!!

Ο Μπερνάλ υποδαύλισε αυτές τις ψευδοϊστορικές ανοησίες για προφανείς λόγους και όπως κατά λέξη αναφέρει στις τελευταίες γραμμές της Εισαγωγής του α΄ τόμου : «Ο πολιτικός στόχος της Μαύρης Αθηνάς είναι να ταπεινώσει την Ευρωπαϊκή πολιτιστική αλαζονεία (υπεροψία)» (σημ. ΔΕΕ !!!).

Ο άνθρωπος «δεν παίζεται» και σε σχέση με τους δικούς μας τσαρλατάνους είναι κλάσεις ανώτερος και ομολογώ ότι του βγάζω το καπέλο. Απλά και μόνο διαβάζοντας τις ατέλειωτες σελίδες βιβλιογραφίας που παραθέτει (αν και μεταξύ των αναφερόμενων βιβλίων υπάρχουν και κάποια για τα πανηγύρια) καταλαβαίνεις ότι έχεις να κάνεις με ικανότατο και, κυρίως, καλά διαβασμένο άτομο. Επαναλαμβάνω ότι δεν υπάρχει καμία σύγκριση με τους δικούς μας «συγγραφείς» ή αν θέλετε είναι σαν να συγκρίνεις τον θρυλικό (λογοτεχνικό) απατεώνα Φαντομά με έναν κοινό κλεφτοκοτά! Προκαλώ, όποιον έχει την δυνατότητα, να διαβάσει στο πρωτότυπο τους δύο τόμους της «Μαύρης Αθηνάς». Είμαι βέβαιος ότι τουλάχιστον θα εντυπωσιασθεί από τα επιχειρήματα και την στοιχειοθέτηση αυτών των επιχειρημάτων μια και ο Μπερνάλ χρησιμοποιεί μια συστηματική και εφευρηματική καπηλεία των αρχαίων πηγών και των κειμένων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, που εμφανίζονται να στηρίζουν την άποψη του Μπερνάλ περί αποικισμού της αρχαίας Ελλάδος από Αιγυπτίους και Φοίνικες στην διάρκεια της 2ης χιλιετίας π.Χ. και οι οποίοι δίδαξαν τον πολιτισμό στους ημιβάρβαρους ιθαγενείς Έλληνες! Η θεωρία αυτή βαφτίστηκε από τον Μπερνάλ «Αρχαίο πρότυπο» (Ancient Model), το οποίο, όπως ισχυρίζεται, στην διάρκεια του 19ου και 20ου αιώνα Ευρωπαϊκοί πολιτικοί και ακαδημαϊκοί κύκλοι, εμφορούμενοι από αντισημιτισμό και ρατσιστικές αντιλήψεις, αντικατέστησαν με το αποκαλούμενο κατά Μπερνάλ «Άριο πρότυπο» (Arian Model) θεώρησης της Ιστορίας. Σύμφωνα με τον ίδιο η «Μαύρη Αθηνά» είναι το έργο που επιχειρεί την θεμελίωση / τεκμηρίωση μιας νέας επιστημονικής «αλήθειας» για την αρχαία Ιστορία και Πολιτισμό, που ο Μπερνάλ βαφτίζει «Αναθεωρημένο Αρχαίο πρότυπο» (Revised Ancient Model).

Στην απογύμνωση και κατάρριψη των «Θεωριών Μπερνάλ» πρωτοστάτησε η Εβραιοαμερικάνα ελληνίστρια, καθηγήτρια Μαίρη Λέφκοβιτς, η οποία βέβαια εισέπραξε την μήνιν των Νεγροαμερικανών πανεπιστημιακών και αφροκεντριστών που την κατηγόρησαν (για τι άλλο!) ως ρατσίστρια και μύρια άλλα όσα, αμέσως μετά την δημοσίευση του πρώτου της άρθρου στο (νεοϋρκέζικο) φιλελεύθερο και διανοουμενίστικο εβδομαδιαίο περιοδικό “New Republic” (Mary R. Lefkowitz, “Not Out of Africa” 10. II. 1992), όπου με ακλόνητα επιχειρήματα κατέρριψε τις θεωρίες του Μπερνάλ και των αφροκεντριστών.

Όπως έγραψε η ίδια αργότερα στον Πρόλογο του ομότιτλου βιβλίου της (Mary Lefkowitz: Not Out of Africa - How Afrocentrism Became an Excuse to Teach Myth as History, New York: Basic Books, 1996 – «Όχι από την Αφρική» - Πώς ο αφροκεντρισμός αποτέλεσε δικαιολογία ώστε να διδάσκονται (διάφορα) μυθεύματα ως (πραγματική) Ιστορία:

«…έως τότε αγνοούσα πλήρως την ύπαρξη μιας ολόκληρης φιλολογίας που αρνείται πως οι αρχαίοι Έλληνες επινόησαν την Δημοκρατία, την Φιλοσοφία και την Επιστήμη. Πράγματι, κυκλοφορούν βιβλία που ισχυρίζονται ότι ο Σωκράτης και η Κλεοπάτρα ήσαν αφρικανικής καταγωγής και πως η ελληνική φιλοσοφία είναι κλεμμένη από την Αίγυπτο. Με έκπληξη διαπίστωσα ότι τα βιβλία αυτά, όχι μόνον διαβάζονταν και διαδίδονταν ευρύτατα, αλλά και πως οι ίδιες οι ιδέες τους διδάσκονταν σε σχολεία και Πανεπιστήμια…» (σ.σ. Η επισήμανση δική μου).

Οι διαπιστώσεις αυτές της Λέφκοβιτς σύντομα θα κινητοποιήσουν πολλά μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, οι οποίοι άρχισαν να συνειδητοποιούν το τι συμβαίνει στα αμερικάνικα πανεπιστήμια με την ιδεολογική τρομοκρατία που είχε επιβληθεί από τους αφροκεντριστές και βαθμιαία θα αρχίσουν να βλέπουν το φως της δημοσιότητας ολοένα και περισσότερα άρθρα εναντίον αυτής της κατάστασης χρησιμοποιώντας το βιβλίο του Μπερνάλ ως αφορμή (βλ. μια τέτοια κριτική, ιδιαίτερα σκληρή είναι η αλήθεια, στην ιστοσελίδα http://www.newcriterion.com/archive/08/dec89/gress.htm.).Η Λέφκοβιτς, παρά τις προσπάθειες ιδεολογικής της τρομοκράτησης από τους ίδιους κύκλους, όχι μόνον δεν οπισθοχώρησε, αλλά αντεπιτέθηκε προχωρώντας στην έκδοση, μαζί με τον καθηγητή Guy MacLean Rogers, ενός μνημειώδους συλλογικού έργου («Black Athena Revisited»-University of North Carolina Press, April 1996) όπου κορυφαίοι επιστήμονες σχετικών ειδικοτήτων από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία και τις Η.Π.Α. εξέτασαν τους ισχυρισμούς του Μπερνάλ και τους απέρριψαν απερίφραστα.Παραθέτω τα ονόματα αυτών των επιστημόνων και τις θέσεις που κατέχουν/κατείχαν σε διάφορα ιδρύματα:

John Baines, professor of Egyptology, University of OxfordKathryn

A. Bard, assistant professor of archaeology, Boston University

C. Loring Brace, professor of anthropology and curator of biological anthropology in the Museum of Anthropology, University of Michigan

John E. Coleman, professor of classics, Cornell University

Edith Hall, lecturer in classics, University of Reading, England

Jay H. Jasanoff, Jacob Gould Schurman Professor of Linguistics, Cornell University

Richard Jenkyns, fellow and tutor, Lady Margaret Hall, Oxford, and university lecturer in classics, University of Oxford

Mary R. Lefkowitz, Andrew W. Mellon Professor in the Humanities, Wellesley College

Mario Liverani, professor of ancient near eastern history, Universita di Roma, "La Sapienza"

Sarah P. Morris, professor of classics, University of California at Los Angeles

Robert E. Norton, associate professor of German, Vassar College

Alan Nussbaum, associate professor of classics, Cornell University

David O'Connor, professor of Egyptology and curator in charge of the Egyptian section of the University Museum, University of Pennsylvania

Robert Palter, Dana Professor Emeritus of the History of Science, Trinity College, Connecticut

Guy MacLean Rogers, associate professor of Greek and Latin and history, Wellesley College

Frank M. Snowden, Jr., professor of classics emeritus, Howard University

Lawrence A. Tritle, associate professor of history, Loyola Marymount University

Emily T. Vermeule, Samuel E. Zemurray, Jr., and Doris Zemurray Stone-Radcliffe Professor Emerita, Harvard University

Frank J. Yurco, Egyptologist, Field Museum of Natural History and the University of Chicago

Θα πρότεινα, σε όσους έχουν την διάθεση και τον χρόνο, να περιπλανηθούν στο Διαδίκτυο και να παρακολουθήσουν την βαθμιαία απομόνωση του Μπερνάλ από την διεθνή επιστημονική κοινότητα και την γελοιοποίησή του, μέσα από τις σχετικές κριτικές και αρθρογραφίες, στην οποία καταλυτικό ρόλο, υποθέτω, διεδραμάτισε η ευρύτατη κυκλοφορία του παραπάνω συλλογικού έργου.

Μια προσπάθεια του Μπερνάλ να ανακτήσει το κύρος του με την κυκλοφορία ενός νέου βιβλίου (αντί του πολυαναμενόμενου Γ΄τόμου της «Μαύρης Αθηνάς») με τον τίτλο «Black Athena Writes Back: Martin Bernal Responds to His Critics» - Duke University Press (October 2001), μάλλον έπεσε στο κενό και κρίνοντας από τις κριτικές των αναγνωστών (βλ. σχετική ιστοσελίδα στο amazon.com για το βιβλίο), η απόρριψη των θεωριών του και από το ευρύ κοινό είναι πλέον γεγονός, εκτός βεβαίως από τους αφροκεντριστές, για τους οποίους τα «έργα» του Μπερνάλ αποτελούν κάτι σαν «ιερά κείμενα». Έτσι, αξίζει τον κόπο να διαβάσει κάποιος στην παραπάνω ιστοσελίδα του διεθνούς ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου Amazon την κριτική ενός (και μοναδικού) αναγνώστη από την Ζιμπάμπουε, ο οποίος εκθειάζει το βιβλίο του Μπερνάλ και βρίσκει την αφορμή να επιτεθεί στην «ευρωπαϊκή υπεροψία», ως παράδειγμα της οποίας αναφέρει τις δηλώσεις Ευρωπαίων Χριστιανοδημοκρατών εναντίον της ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση !!!

Ποιες υπήρξαν οι αντιδράσεις στην Ελλάδα (*) όλα αυτά τα χρόνια για ένα θέμα που έθιγε τα ίδια τα θεμέλια του αρχαιοελληνικού πολιτισμού; Θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν από μηδαμινές έως ανύπαρκτες και ελάχιστες προβλήθηκαν στα μεγάλα ΜΜΕ, κυρίως κάποια σκόρπια άρθρα από τον συντηρητικό χώρο με μάλλον ρηχές αναλύσεις (π.χ. Περιοδικό Ἐποπτεία, Ἰούνιος 1992), πατριωτικές κορώνες και ουσία μηδέν. Δυστυχώς, οι «μη-συμβατικές» θεωρίες και οι θιασώτες τους έκαναν και στο θέμα αυτό την βαθμιαία εμφάνισή τους σε έναν απίθανο αχταρμά όπου οι επιθέσεις εναντίον του Μπερνάλ συνδυάζονταν με εξ ίσου φαιδρά επιχειρήματα για άσχετα θέματα, όπως η Ινδοευρωπαϊκή καταγωγή (sic) των Ελλήνων (!!!), κάτι που μόνον οι «μη-συμβατικοί» μπουρδολόγοι υποστηρίζουν.

_______________________________

(*) Εκείνο πάντως που πρέπει να τονιστεί είναι ότι ελαχιστότατοι Έλληνες διάβασαν τον Μπερνάλ στο πρωτότυπο, τα βιβλία του οποίου δεν έχουν μεταφραστεί ακόμα και ως εκ τούτου δεν έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα (2006) στα ελληνικά, αν και έχω πια σοβαρές επιφυλάξεις για την σκοπιμότητα ενός τέτοιου αργοπορημένου εγχειρήματος.

Μια τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση και ιδιαίτερα αποκαλυπτική για τον τρόπο διάδοσης των «μη-συμβατικών» ψευδοθεωριών αποτελεί και η «ανακοίνωση» ενός πολυπράγμονος Δικηγόρου στις 30/5/2000 στο Γ' Πανελλήνιο Συνέδριο Φιλοσοφίας (!) με θέμα "ΑΘΗΝΑ & ΕΣΠΕΡΙΑ" και τίτλο «Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ "ΜΑΥΡΗΣ ΑΘΗΝΑΣ"». Δεν είμαι σε θέση να αξιολογήσω τις επιδόσεις του εν λόγω συγγραφέως στην Φιλοσοφία και να εκτιμήσω τις «…δεκάδες πρωτότυπες φιλοσοφικές και άλλες εργασίες που έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά ή έχουν παρουσιασθεί σε πανελλήνια και διεθνή επιστημονικά συνέδρια…» όπως αναφέρει σεμνά ο ίδιος στην ιστοσελίδα του, αλλά οι γνώσεις του σε θέματα ανθρωπολογίας, γλωσσολογίας και …ορθογραφίας είναι μάλλον αξιοδάκρυτες.

Αξίζει τον κόπο να μεταφέρω μερικά από τα «μαργαριτάρια» που αλίευσα για να γίνει αντιληπτό το πόσο εύκολα μπορεί να γελοιοποιηθεί κάποιος μη ειδικός όταν καταπιάνεται με θέματα για τα οποία είναι «βαθιά νυχτωμένος» σε σχέση με τις προεκτάσεις τους, τα επιστημονικά συμφραζόμενα, τις ιστορικές, πολιτικές, εθνικές, ιδεολογικές κ.λπ. διαστάσεις που εκφράζουν, αλλά και το πόσο καταστροφικές μπορεί να γίνουν οι «μη-συμβατικές» σαχλαμάρες στην προσπάθεια στήριξης ενός σοβαρού ζητήματος ή στην καταπολέμηση μιας βαθιά ανθελληνικής ψευδοθεωρίας :«…Είναι γεγονός ότι η επιστημονική μελέτη της προελεύσεως του Ελληνικού έθνους δεν έχει καταλήξει σε μία πλήρως αποδεκτή θεωρία από όλους τους μελετητές. Έχουν εμφανισθεί τρεις βασικές σχετικές θεωρίες:

α΄) Η θεωρία της ινδοευρωπαϊκής καταγωγής των Ελλήνων, η οποία βασίζεται μόνο σε επιδέξιες γλωσσολογικές συγκρίσεις και αναλύσεις χωρίς αρχαιολογικές, φιλολογικές ή άλλες αποδείξεις. Την υποστηρίζουν κυρίως διάφοροι Συγκριτικοί Γλωσσολόγοι.

β΄) Η θεωρία της αυτοχθονίας, την οποία υπεστήριζαν οι ίδιοι οι αρχαίοι Έλληνες και επαληθεύεται από την σύγχρονη Ανθρωπολογία. Κύριος εκφραστής αυτής της θεωρίας είναι ο Colin Renfrew στην ιστορική επιστήμη και ο Άρης Πουλιανός στην Ανθρωπολογία.

γ΄) Η σύγχρονη αφροκεντρική θεωρία, κατά την οποία η αρχαία Ελλάς ήταν το αποτέλεσμα Αιγυπτιακού και Φοινικικού εποικισμού κατά την δευτέρα χιλιοετηρίδα (sic!) προ Χριστού. Ο μεγαλύτερος υποστηρικτής αυτής της θεωρίας σήμερα είναι ο Martin Bernal…».

Όταν πέφτω πάνω σε τέτοιες πομπώδεις και δογματικές αερολογίες που βρίθουν από ανατριχιαστικές ανακρίβειες πρέπει να παραδεχθώ ότι γίνομαι εκτός εαυτού.

Πρώτα-πρώτα το θέμα της εθνογένεσης των Ελλήνων (*) είναι τόσο περίπλοκο και ακανθώδες, που μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει επιστημονικά κατασταλαγμένη τοποθέτηση, πλην βεβαίως των «μη-συμβατικών» τσαρλατάνων. Αναφέρομαι προφανώς στους σύγχρονους Έλληνες, μια και η εθνογένεση των αρχαίων Ελλήνων θεωρείται ότι έχει διευκρινισθεί σε σημαντικό βαθμό. Έτσι, το να ισχυριζόμαστε ότι υπάρχουν μόνον τρεις θεωρίες για την καταγωγή των Ελλήνων είναι τουλάχιστον λάθος, διότι αν συμπεριλάβουμε και τις «μη-συμβατικές» θεωρίες τύπου Μπερνάλ και αφροκεντριστών, τότε έχουμε μπόλικες, μια και πρέπει να αναφέρουμε και τις θεωρίες για καταγωγή από «…ανθρωποειδείς 3.000.000 ετών που βρέθηκαν στην Πτολεμαΐδα, στην θέση Περδίκα…», για καταγωγή από τον Σείριο, τον Βέγα, το Δ του Ωρίωνα, το Ε του Λαγού, την Ατλαντίδα και ένα σωρό ακόμα.

Όσο για τα περί «ινδοευρωπαϊκής καταγωγής των Ελλήνων», που την «υποστηρίζουν κυρίως διάφοροι Συγκριτικοί Γλωσσολόγοι» είναι τόσο αστεία που τα αντιπαρέρχομαι. Παρακαλώ όμως τους αναγνώστες, πριν συνεχίσουν, να μελετήσουν το κείμενο με τίτλο «Η μεθοδολογία της ιστορικής γλωσσολογίας» που βρίσκεται στα Παραρτήματα, στο τέλος του βιβλίου (έχει αναρτηθεί στο ιστολόγιο ΕΘΝΟ-ΛΟΓΙΚΑ http://ethnologic.blogspot.com/), ώστε να έχουν άποψη για το τι υποστηρίζεται σήμερα από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα για το ζήτημα των Ινδοευρωπαϊκών (σωστότερα Αριοευρωπαϊκών, όπως επιμένω) γλωσσών και για την μεθοδολογία που χρησιμοποιείται από τους ειδικούς επιστήμονες στα γλωσσολογικά ζητήματα και που δεν έχουν βεβαίως καμιά σχέση με τους «μη-συμβατικούς» γλωσσολόγους των καφετεριών και τους τσαρλατάνους τύπου Μπερνάλ.

____________________________________

(*) Προφανώς αυτό εννοεί με την εκλαϊκευμένη έκφραση «προέλευση του Ελληνικού έθνους», που μπορεί μεν να την χρησιμοποιούμε στο καφενείο για λόγους ευκολίας, αλλά από την στιγμή που αναφερόμαστε σε «επιστημονικές μελέτες» πρέπει να προσδιορίσουμε τι εννοούμε με την λέξη προέλευση (γεωγραφική; ανθρωπολογική; πολιτιστική;) και το κυριότερο να ξεκαθαρίσουμε σαφώς τον όρο έθνος, για τον οποίον υπάρχουν δεκάδες ορισμοί.

Και όμως ο «συγγραφέας» μας συνεχίζει ακάθεκτος: «…Παρά την ευρεία διάδοσή της, η ινδοευρωπαϊκή θεωρία δεν στηρίζεται στις πηγές και στα αρχαιολογικά ευρήματα παρά μόνο στην Συγκριτική Γλωσσολογία…». Αφού λοιπόν έχει «ευρεία διάδοση» και την αποδέχονται όλοι οι σοβαροί επιστήμονες, Γλωσσολόγοι, Ανθρωπολόγοι, Ιστορικοί, Αρχαιολόγοι κ.λπ. ως βάση για τις δικές τους εργασίες, υποθέσεις ή θεωρίες τότε ποιος λογικός άνθρωπος θα την απέρριπτε; Επειδή δεν στηρίζεται στις «πηγές»; Μα είναι δυνατόν να υποστηρίζει κάποιος ένα τέτοιο γελοίο επιχείρημα; Μα και ο ηλεκτρισμός, η βόμβα υδρογόνου, η κινητή τηλεφωνία, η θεωρία της εξέλιξης των ζωντανών οργανισμών, της ισοδυναμίας μάζας και ενέργειας και ένα σωρό ακόμη επιστημονικές θεωρίες και ανακαλύψεις δεν αναφέρονται στις αρχαίες πηγές. Και λοιπόν; Θα πρέπει να τις αγνοήσουμε και να δεχθούμε ότι δεν υπάρχουν; Είμαι βέβαιος ότι ο κ. Δικηγόρος δεν χρησιμοποιεί τέτοια αστεία επιχειρήματα στα Δικαστήρια όταν δικάζονται υποθέσεις πελατών του γιατί σίγουρα θα έμενε σύντομα χωρίς δουλειά. Νομιμοποιείται λοιπόν να τα χρησιμοποιεί σε άλλους επιστημονικούς κλάδους των οποίων αγνοεί βασικά στοιχεία, όπως αποδεικνύει και ο ισχυρισμός του ότι «…η ινδοευρωπαϊκή θεωρία δεν στηρίζεται (…) στα αρχαιολογικά ευρήματα παρά μόνο στην Συγκριτική Γλωσσολογία…»;

Ο ισχυρισμός αυτός είναι κατ’ αρχάς ψευδέστατος (ή προϊόν παχυλής αμάθειας). Μια από τις μεγάλες προσωπικότητες διεθνούς κύρους που συνεισέφεραν αποφασιστικά στην θεμελίωση της νεώτερης Ινδοευρωπαϊκής θεωρίας ήταν η διάσημη (για τις μελέτες της σχετικά με την προϊστορική Ευρώπη) Αμερικανίδα (Λιθουανικής καταγωγής) αρχαιολόγος Marija Gibutas, γνωστή και από τις ανασκαφές της στις σημαντικές νεολιθικές θέσεις των Σιταγρών (Φωτολείβος) της Δράμας (1968-69) και στο Αχίλλειον (κοντά στα Φάρσαλα) της Θεσσαλίας (1973-75). Θα ήταν κουραστικό να αναφέρω δεκάδες άλλους επιστήμονες όχι μόνον Αρχαιολόγους, αλλά και Ιστορικούς, Εθνολόγους, Ανθρωπολόγους κ. ά. που όχι μόνον αποδέχονται, αλλά έχουν συνεισφέρει με τις μελέτες και τις εργασίες τους στην καθιέρωση παγκοσμίως της Ινδοευρωπαϊκής (Αριοευρωπαϊκής) θεωρίας. Δεν θέλω να γίνω ιδιαίτερα κακός, αλλά αναρωτιέμαι αν ο εν λόγω κύριος γνωρίζει τι ακριβώς είναι η «Συγκριτική Γλωσσολογία» και ποιο είναι το επιστημονικό της αντικείμενο.

Είναι λοιπόν δυνατόν να κάνει κάποιος «ανακοινώσεις» σε επιστημονικά Συνέδρια, έστω φιλοσοφίας, και να υποστηρίζει ότι :«…Το σημαντικότερο συμπέρασμα είναι ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν αυτόχθονες και οι μετακινήσεις των ποικίλλων (sic) Ελληνικών φύλλων (sic) και γενών εντός και πέριξ της Αιγηΐδος (σ.σ. !!!) προκάλεσαν φαινόμενα και αναστατώσεις, όπως η κάθοδος - επιστροφή των Δωριέων στην Πελοπόννησο…»; Ή ότι «…η κρητική γλώσσα της μινωικής εποχής ήταν Ελληνική, όπως αποδεικνύεται από την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β γραφής…» συγχέοντάς την προφανώς με την Γραμμική Α, η οποία χρησιμοποιήθηκε όντως για καταγραφές της κρητικής γλώσσας της μινωικής εποχής που δεν ήταν ελληνική και γι’ αυτό οι πινακίδες της Γραμμικής Α δεν πρόκειται να αποκρυπτογραφηθούν ποτέ, εκτός εάν κάποια νέα αρχαιολογική ανακάλυψη φέρει στο φως συγκλονιστικά στοιχεία;

Είναι δυνατόν κάποιος να γλωσσολογεί εκ του προχείρου και να εκτοξεύει στους δύστυχους φιλοσόφους-αναγνώστες της «ανακοίνωσής» του, γλωσσολογικές αστειότητες του τύπου: «… Αιγυπτίους, οι οποίοι έγιναν γνωστοί με την ελληνική τους ονομασία, που, κατά την άποψή μας, σημαίνει υπτίως του Αιγαίου πελάγους…»;

Είναι δυνατόν κάποιος να ισχυρίζεται σε Συνέδριο (οποιουδήποτε επιπέδου και σοβαρότητος) φάσκοντας και αντιφάσκοντας ότι : «… η αρχική μορφή της Ελληνικής συνταυτίζεται με την υποθετική ινδοευρωπαϊκή πρωτογλώσσα. Έτσι, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι διαδοχικά μεταναστευτικά, εκστρατευτικά ή εμπορικά-εκπολιτιστικά κύματα των νεολιθικών κατοίκων της Αιγηίδος ξεκίνησαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους με κατεύθυνση όλη την Ευρασία…»;

Είναι δυνατόν κάποιος κραυγαλέα ημιμαθής να έχει το θράσος να υποδεικνύει και να απαιτεί ώστε : «… η Ελληνική πανεπιστημιακή κοινότης με πρώτους τους Γλωσσολόγους οφείλει να απομακρυνθεί από την ατυχή ινδοευρωπαϊκή θεωρία και να αναπτύξει την θεωρία της αυτοχθονίας των Ελλήνων, προς την οποία δείχνουν και κραυγάζουν όλα τα διαθέσιμα στοιχεία. Δεν υπάρχει κανένας λόγος οι Έλληνες επιστήμονες να επηρεάζονται από αβάσιμες θεωρίες και θεωρήσεις της Ιστορίας μόνο και μόνο επειδή διδάσκονται σε κάποια ξένα πανεπιστήμια (ινδοευρωπαϊκή θεωρία, φοινικικό αλφάβητο κλπ.)…»;

Και όμως, ναι, διότι στον χώρο των «μη-συμβατικών» θεωριών και στην χώρα του «είμαι ό,τι δηλώσω», τα πάντα είναι δυνατά!

Δυστυχώς, τέτοιες «ανακοινώσεις», επιβεβαιώνοντας πλήρως το «φαυλοκυκλικό αεικίνητο» (αναφορές στην Αιγηΐδα και παραπομπές σε ανάλογα «έργα») που αναλύσαμε και περιγράψαμε στο πρώτο μέρος αυτού του Κεφαλαίου του βιβλίου, αποτελούν σημείο αναφοράς για κάποιους επίδοξους «διανοούμενους» της επαρχίας, οι οποίοι τις αναπαράγουν παρουσιάζοντάς ’τες ως δικά τους «πονήματα» και ο «χορός καλά κρατεί». Αναφέρομαι στο άρθρο της καθημερινής Βεροιώτικης εφημερίδας ΗΜΕΡΗΣΙΑ της 21ης Ιουλίου 2006 όπου ο αρθρογράφος (Δάσκαλος Δημοτικού Σχολείου στην περιοχή της Βέροιας) αντιγράφει (ακόμα και τα ορθογραφικά λάθη! – ποικίλλων, ελληνικά φύλλα, Άρειο μοντέλο) ουσιαστικά την παραπάνω «ανακοίνωση» που σχολιάσαμε, προσθέτοντας βέβαια και κάποιες δικές του «μη-συμβατικές» σάλτσες για την «πινακίδα της Καστοριάς» του 5260 π.Χ. χαραγμένη με σύμβολα «…κοινά με της Γραμμικής Β΄ της Κυπριακής γραφής και του Ιωνικού αλφαβήτου…» (!) και άλλα τινά.

Στον χώρο της Αριστεράς τώρα, με καθυστέρηση δεκαετίας (βλ. π.χ. ειδικό αφιέρωμα στο περιοδικό «Σύγχρονα Θέματα» τ. 64 Δεκέμβριος 1997), υπήρξε κάποια ενασχόληση, ίσως λόγω της (τότε) πρόσφατης κυκλοφορίας στα ελληνικά («Κάκτος» 1997) του βιβλίου-καταπέλτη της Μαίρης Λέφκοβιτς «Όχι από την Αφρική» στο οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω. Στο εν λόγω περιοδικό εμφανίστηκε μια σειρά από άρθρα (μεταξύ των οποίων και άρθρο του ίδιου του Μπερνάλ!) με εμφανείς και συστηματικές προσπάθειες «διεθνιστικής προσέγγισης», με τους περισσότερους μαρξιστές και μαρξιστογενείς αρθρογράφους μάλλον να επικροτούν έστω και συγκεκαλυμμένα τις θέσεις του Μπερνάλ. Ανάμεσα στα άρθρα ξεχωρίζει και το κακομεταφρασμένο (*) κείμενο της φανατικής σιωνίστριας Sarah P. Morris, καθηγήτριας κλασσικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Λος Άντζελες, από το συλλογικό έργο «Black Athena Revisited», ίσως επειδή θεωρήθηκε ως το μόνο φιλικό πρόσωπο προς τον Μπερνάλ, μια και την αναφέρει ευχαριστώντας την στον Πρόλογο του Β΄ τόμου της «Μαύρης Αθηνάς».

_________________________________

(*) Αναφέρω πρόχειρα δύο παραδείγματα : Κατ’ αρχάς ο τίτλος του βιβλίου «Black Athena Revisited» μόνον από έναν αδαή μεταφραστή είναι δυνατόν να αποδοθεί στα ελληνικά ως «Η Επιστροφή στην Μαύρη Αθηνά» (!), όχι μόνον διότι δεν είναι συμβατός, λόγω της αμφισημίας της λέξης «επιστροφή», με τον σκοπό για τον οποίο γράφτηκε (αντίκρουση θεωριών Μπερνάλ), αλλά είναι και εννοιολογικά λανθασμένος. Νομίζω ότι γίνεται εύκολα αντιληπτό το λάθος εάν λάβουμε υπ΄ όψη την ελληνική έκφραση «επιστροφή στις ρίζες». Με άλλα λόγια οι συγγραφείς του βιβλίου δεν απέτυχαν στις γενικότερες θεωρήσεις και τις θέσεις τους ώστε να «επιστρέφουν» στην θεωρία της «Μαύρης Αθηνάς»! Απεναντίας, στο συγκεκριμένο έργο «ξετινάζουν» τους ισχυρισμούς του Μπερνάλ. Μια καλή λοιπόν ελεύθερη μετάφραση του τίτλου θα ήταν «Η επαναπροσέγγιση της Μαύρης Αθηνάς». Η σωστότερη όμως από κάθε άποψη είναι αυτή που συνυπολογίζει και το γεγονός ότι οι επιμελητές του έργου (Mary R. Lefkowitz και Guy MacLean Rogers) είναι κορυφαίοι κλασσικιστές, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και διανοούμενοι και είτε σκόπιμα είτε υποσυνείδητα επέλεξαν την λέξη revisited όχι με την συνήθη έννοια (to visit again), αλλά σε μια περισσότερο εκλεπτυσμένη γραφή («σοφιστικέ» θα την έλεγαν οι γλωσσομαθείς δημοσιογράφοι μας) αναφερόμενοι στην έννοια αναθεωρώ (to revise) που σύμφωνα με το Λεξικό Webster έχει περιπέσει σε αχρηστία (obsolete). Επομένως πιστεύω ότι η ακριβέστερη μετάφραση είναι «Η Αναθεώρηση της Μαύρης Αθηνάς». Και για μεν το παραπάνω η άγνοια του μεταφραστή μπορεί να είναι δικαιολογημένη ως ένα βαθμό, αλλά στα υπόλοιπα είναι επιεικώς απαράδεκτος και οι απόπειρές του να μεταφράσει κατά λέξη με την βοήθεια κάποιου λεξικού, μόνον καγχασμούς προκαλούν :«…some more plausible scenarios in reconstructing Aegean relations with the Eastern Mediterranean in the Bronze Age…» δεν μεταφράζεται, σε καμιά περίπτωση ως «…κάποια περισσότερο αληθοφανή σενάρια για την ανακατασκευή (σ.σ. !!!) των σχέσεων ανάμεσα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο κατά την Εποχή του Χαλκού…» παρά μόνον σκόπιμα, ώστε να γελάσει κάθε πικραμένος. Είναι δυνατόν να μεταφράζει κάποιος «to reconstruct a crime» ως «ανακατασκευάζω ένα έγκλημα» ; Έλεος ! «Αναπαράσταση» και σωστότερα «ανασύνθεση» είναι η κατάλληλη λέξη. Το «plausible» δεν μεταφράζεται «αληθοφανή», αλλά «ευλογοφανή» για ευνόητους λόγους. «Bronze Age» δεν είναι η «Εποχή του Χαλκού» (ή αλλιώς Χαλκολιθική), αλλά η Εποχή του Ορειχάλκου, που είναι ακριβώς το επόμενο στάδιο πολιτισμικής ανάπτυξης σύμφωνα με την Αρχαιολογία. «Tradutore traditore» όπως λένε και οι Ιταλοί!

Εκείνο πάντως που με προβλημάτισε ήταν η παρεμβολή μιας ολόκληρης παραγράφου στο μεταφρασμένο κείμενο, όπου η Sarah Morris αναρωτιέται, σε σχέση με τα ελληνοσκοπιανά εκείνης της εποχής, πώς θα αντιδρούσαν οι Αμερικανοί εάν η μετα-κομμουνιστική Κούβα αποφάσιζε να ονομαστεί Φλόριντα και η οποία δεν υπάρχει στο πρωτότυπο! Τι ακριβώς συνέβη αδυνατώ να εξηγήσω. Φαντασίωση του μεταφραστή, μπέρδεψε τις μεταφράσεις ή μετέφρασε από άλλο κείμενο και όχι από το πρωτότυπο άρθρο που βρίσκεται στο βιβλίο «Black Athena Revisited»; «Μυστήρια πράγματα» όπως θα έλεγε και ο Χάρυ Κλιν!

Σε μια εξαιρετική και εξ ίσου αυστηρή κριτική (βλ. Το ΒΗΜΑ, 30/05/1999 Το μουστάκι και το χρώμα - Οι αφροκεντριστές ξαναχτυπούν) για το πρόσφατα (τότε) εκδοθέν βιβλίο του δημοσιογράφου της γνωστής (και μη εξαιρετέας) εφημερίδας «The New York Times» Ρίτσαρντ Πόου «Black Spark, White Fire» («Μαύρη σπίθα, λευκή φωτιά»), όπου υποστηρίζονται αφροκεντρικές και ανθελληνικές ανοησίες, ο εκδότης του περιοδικού «Mondo Greco» Ντίνος Σιώτης αναφέρει μεταξύ των άλλων και τα εξής ενδιαφέροντα για την εν λόγω κυρία:«…Τίποτε δεν αφήνει όρθιο ο μέχρι πρότινος δημοσιογράφος που έγινε εμβριθής μελετητής του αρχαίου κόσμου… (Έτσι, στο βιβλίο του Πόου) μαθαίνουμε για τον Οδυσσέα ότι ήταν ήρωας φοινικικής καταγωγής και ότι η Οδύσσεια του Ομήρου δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα συνονθύλευμα παλαιών παραμυθιών που κληρονόμησαν οι Έλληνες από τους Φοίνικες. Αυτή η θεωρία ανήκει στον γάλλο επιστήμονα Βικτόρ Μπεράρ («Οι Φοίνικες και η Οδύσσεια», δύο τόμοι, Librairie Armand Colin, Paris, 1902) και επί δεκαετίες εθεωρείτο γελοία. Σήμερα, όμως, υποστηρίζει ο Πόου, έχει ξανακερδίσει τον σεβασμό της επιστήμης και για να μας πείσει αναφέρει το άρθρο της Sarah Morris: Greece and the Levant, στο περιοδικό «Journal of Mediterranean Archaeology», Ιούνιος 1990…» (σ.σ. Oι επισημάνσεις δικές μου).

Εν πάση περιπτώσει και για να τελειώνουμε, οι αρθρογράφοι του περιοδικού «Σύγχρονα Θέματα» παρά τις αγωνιώδεις προσπάθειές τους δεν κατάφεραν να ασκήσουν κάποια ουσιαστική κριτική (θετική ή αρνητική, αδιάφορο) στις θέσεις του Μπερνάλ, περιοριζόμενοι σε κάποιες δυσνόητες, γενικόλογες και μάλλον άσχετες «αναλύσεις» περί της «Πολυπολιτισμικής ανάγνωσης της αρχαιότητας» και άλλων τινών με την γνωστή και απωθητική «ξύλινη γλώσσα» της πλειονότητας των άρθρων, χαρακτηριστικής της ψευδοαριστερής θολοκουλτούρας των τελευταίων δεκαετιών, εκφυλίζοντας το θέμα σε μια αντι-εθνικιστική ρητορεία.

Για να μη είμαι όμως τόσο αυστηρός και δογματικός πιστεύω ότι το μόνο θετικό και η όλη συνεισφορά του αφιερώματος μπορεί να συμπυκνωθεί στην παρακάτω τοποθέτηση ενός αρθρογράφου με την οποία συμφωνώ απόλυτα :«…Η απουσία μιας σοβαρής κριτικής παρουσίασης των θέσεων του Bernal από τους έλληνες επιστήμονες και μελετητές της αρχαιολογίας, της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, της ιστορίας και του πολιτισμού θα μπορούσε να αποδοθεί στο ότι η ελληνική αρχαιογνωστική επιστήμη, επειδή αισθάνεται ακόμη την προστασία των μεγάλων ευρωπαϊκών παραδόσεων που την ανέθρεψαν από τον 19ο αιώνα, καθώς και την ασφάλεια που παρέχει η ελληνική γλώσσα της κλασικής γραμματείας και η ιδιοκτησία των αρχαίων τόπων, δεν ένιωσε μέσα στην αυτάρκειά της την ανάγκη να κατακτήσει κάποια σημαντική θέση στη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Η παρατεταμένη απουσία από τις εξελίξεις στον διεθνή διάλογο των τελευταίων τριών δεκαετιών για ζητήματα θεωρίας και μεθόδου, που έχουν αναμορφώσει τη φυσιογνωμία των αρχαιογνωστικών επιστημών, έχει εντείνει την εσωστρέφεια και την απομόνωση…» (σ.σ. Η επισήμανση δική μου).

Είναι πράγματι γεγονός ότι πλην σπανιοτάτων εξαιρέσεων ο πανεπιστημιακός και ακαδημαϊκός χώρος γενικότερα τήρησε αιδήμονα σιγή, πιθανότατα υποθέτω, μη τυχόν κατηγορηθούν ως «συντηρητικοί», «ρατσιστές» ή ακόμη χειρότερα «αντισημίτες».

Κλείνοντας το θέμα δεν μπορώ να αφήσω ασχολίαστα τα κατορθώματα ενός εκδοτικού οίκου (ο οποίος θα μας απασχολήσει και στο επόμενο Κεφάλαιο), ο ιδιοκτήτης του οποίου κόπτεται συχνά-πυκνά για την «μνημειώδη» προσπάθεια που ανέλαβε ώστε να εκδώσει τον πλούτο της αρχαιοελληνικής γραμματείας (υπήρξαν και άλλες προσπάθειες στο παρελθόν πολύ περισσότερο αξιόπιστες), για την ανάγκη να γνωρίσουν οι νεοέλληνες τα έργα των προγόνων μας (αγοράζοντας βεβαίως τις συγκεκριμένες εκδόσεις) και άλλα τέτοια, τα οποία διακηρύττει με κάθε αφορμή εμφανιζόμενος κατά καιρούς στην γνωστή μεταμεσονύκτια εκπομπή του γνωστού και ως "Ταρζάν" Μάκη Τριανταφυλλόπουλου.

Εκείνο όμως που δεν ανέφερε ποτέ είναι τα ατοπήματα (μάλλον μετριοπαθής χαρακτηρισμός) του εκδοτικού του οίκου με πλέον χαρακτηριστική περίπτωση την μετάφραση στα ελληνικά του βιβλίου της Μ. Λέφκοβιτς “Not Out of Africa” («Όχι από την Αφρική»), το οποίο κυκλοφόρησε (1997) με τον παραπλανητικό τίτλο «Η Μαύρη Αθηνά – Μύθοι και πραγματικότητα», που συμπληρώθηκε (!) στο εσώφυλλο : «ή οι παραποιήσεις του αφροκεντρισμού». Μεταφραστής ήταν κάποιος απίθανος «διδάκτορας φιλολογίας» (αυτό υποθέτω σημαίνει το δ.φ. δίπλα στο όνομά του), ο οποίος ασέλγησε κατά τρόπο απαράδεκτο εναντίον του ιδίου του βιβλίου που ανέλαβε να μεταφράσει, επιχειρώντας να ανατρέψει βλακωδώς ολόκληρη την φιλοσοφία και το πνεύμα με το οποίο γράφτηκε!

Όπως εύστοχα αναφέρθηκε σε σχετική κριτική:«…μέσα σέ δυόμισι σελίδες»:

-Προβάλλει τό κίνημα τοῦ ἀφροκεντρισμοῦ ὡς "...σημαντική συνιστῶσα τῶν ἀρχαιογνωστικῶν σπουδών".

-Ἐκθειάζει τόν Μάρτιν Μπέρναλ ὡς "...ἀνήσυχο καί "αἰσιόδοξο" προοδευτικό στοχαστή».

-Οἰκτίρει τό ἑλληνικό κοινό πού ἡ «Μαύρη Ἀθηνᾶ» δέν ἔχει ἐκδοθεῖ στή γλῶσσα μας.

-Περιορίζει τήν ἀξία τοῦ ἔργου τῆς Λέφκοβιτς ἐκτιμώντας ὅτι ἀπαντᾶ στίς "ἀκρότητες ὁρισμένων ἐκπροσώπων" τοῦ ἀφροκεντρισμοῦ, ἐνῶ αὐτή ἐπιτίθεται ἐναντίον τοῦ ἀφροκεντρισμοῦ συνολικά…

-Ἀναπαράγει ἐπιχειρήματα τῶν ἀφροκεντριστῶν, ἀνατρέποντας (πρίν τεθοῦν στόν ἀναγνώστη) βασικές θέσεις τοῦ βιβλίου πού ὁ ἴδιος μεταφράζει…» (βλ. Παραρτήματα, όπου το πλήρες κείμενο της κριτικής)

Όσο για τα μεταφραστικά «κατορθώματα» αυτού του πιθανού ομοϊδεάτη του Μπερνάλ δεν θέλω να κουράσω και πάλι τους αναγνώστες και θα περιορισθώ να αναφέρω απλώς ένα δείγμα: Υπάρχει κάποιος γαλλόφωνος συγγραφέας, ο Αντά Ντιόπ από την πρώην γαλλική αποικία της Σενεγάλης στην Δυτ. Αφρική, ο οποίος παριστάνει τον νέγρο διανοούμενο και φιλόσοφο, στα «έργα» του οποίου μπορείς να διαβάσεις ένα πλήθος από αφροκεντρικές παλαβομάρες. Ο Ντιόπ χαίρει μεγάλης εκτίμησης (προφανώς!) στους αμερικάνικους αφροκεντρικούς κύκλους και είναι ο εμπνευστής και θεωρητικός καθοδηγητής πολλών αφροαμερικανών «στοχαστών» και «συγγραφέων». Η Λέφκοβιτς απέδειξε με ακλόνητα επιχειρήματα ότι όχι μόνον οι απόψεις του είναι φαιδρές, αλλά πρόκειται και για συνειδητό ψεύτη και συκοφάντη.

Ο εν λόγω σενεγαλέζος «μελετητής» αυτοαποκαλείται «σεΐχης», ένας τιμητικός τίτλος ανάμεσα στους Άραβες και γενικότερα στους μουσουλμάνους (κυρίως στον Σουφισμό), με την σημασία του ηγέτη, του (σοφού) γέροντα ή ατόμου ευγενικής καταγωγής. Ο Ντιόπ, χρησιμοποιώντας αυθαίρετα αυτόν τον τίτλο και προτάσσοντάς τον στο όνομά του, αναφέρεται στα γαλλικά ως Cheikh Anta Diop, αλλά και στα αγγλικά, όπου κανονικά ο τίτλος έπρεπε να μεταγράφεται ως Sheikh.

Από όλα αυτά βέβαια ο μεταφραστής δεν έχει ιδέα και μάλλον νομίζει ότι το Cheikh (Σσεΐκ) είναι …το μικρό όνομα του Ντιόπ και το μεταφράζει ως Χεΐκχ!!!

Πολλές φορές πάντως αισθάνθηκα θλίψη για το γεγονός ότι το εκπληκτικό έργο «Black Athena Revisited» («Η Αναθεώρηση της Μαύρης Αθηνάς»), που αποτελεί την αντεπίθεση της Λέφκοβιτς και ένα καίριο πλήγμα στις μωρολογίες του αφροκεντρισμού δεν μεταφράστηκε ποτέ στα ελληνικά και παραμένει ουσιαστικά άγνωστο στην Ελλάδα. Θα ήταν ένα πολύτιμο απόκτημα για τον καθένα, όχι τόσο ως έργο πολεμικής, αλλά κυρίως ως έργο επιστημονικής σκέψης και μεθοδολογίας.

Από την άλλη μεριά, αναλογιζόμενος την μεταχείριση που επιφυλάχθηκε στο αρχικό βιβλίο της Λέφκοβιτς, πιστεύω ότι ίσως έτσι ήταν καλύτερα, προκειμένου και αυτό το σπουδαίο συλλογικό επιστημονικό έργο να κατακρεουργηθεί στα χέρια αδίστακτων «εκδοτών» που επιλέγουν κακοπληρωμένους (άρα άσχετους) μεταφραστές ώστε να έχουν χαμηλό κόστος, αλλά δυστυχώς και φτηνιάρικες εκδόσεις. Θεώρησα πάντως χρήσιμο για τους αναγνώστες να συμπεριλάβω στα Παραρτήματα (-δ.) το κείμενο μιας κατατοπιστικής συνέντευξη της Μ. Λέφκοβιτς στην εφημερίδα "TA NEA" (Σάββατο, 14 Ιουλίου 2001) από την οποία πιστεύω ότι θα αποκομίσουν χρήσιμα διδάγματα.

Τέλος, φαίνεται ότι η «μη-συμβατική ιστορία» δεν ευδοκιμεί μόνον στην χώρα μας, αλλά ανθεί και στις Η.Π.Α. με ιδιαίτερη ένταση, ένα κοινωνικοπολιτικό φαινόμενο παρακμής και κοινωνικής αποσύνθεσης, για το οποίο θα αναφερθούμε σε επόμενο Κεφάλαιο. Ευτυχώς όμως εκεί υπάρχουν εξέχουσες προσωπικότητες και άνθρωποι του πνεύματος που δεν διστάζουν να ορθώσουν το ανάστημά τους, καταγγέλλοντας αυτές τις παρεκτροπές. Περιπτώσεις όπως της Λέφκοβιτς δεν αποτελούν εξαίρεση, αλλά δεν απολαμβάνουν και την ίδια δημοσιότητα.

Αξίζει έτσι να επισημάνουμε μια αντίστοιχη προσπάθεια που ανέλαβε ο Αμερικανός καθηγητής Bruce Thornton του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, Fresno, με τα βιβλία του «Plagues of the mind», 1999 («Πανούκλες του μυαλού») και «Greek Ways», 2000 («Ελληνικοί δρόμοι»), που απαξιώνοντας να ασχοληθεί με τον Μπερνάλ, καταγγέλλει τις διδασκαλίες της Ψευδοϊστορίας και τις επιθέσεις διαφόρων «μεταμοντερνιστών» και "αποδομιστών" εναντίον της αρχαίας Ελλάδας στα αμερικάνικα Πανεπιστήμια, ενώ προβάλλει παράλληλα τις αρχαιοελληνικές αξίες.

Και για να μη θεωρηθεί ότι τα βγάζω από το μυαλό μου, παραθέτω στο πρωτότυπο σχετική κριτική από το Amazon.com :«Bruce Thornton (Professor of classics and humanities, California State University - Fresno) reasserts the crucial role of Greek city-states of 2,500 years ago in the subsequent history of the Europe and its diaspora. He is reacting to contemporary academics that question the traditional view of Greek primacy» (Ο Μπρους Θόρντον – Καθηγητής κλασσικών και ανθρωπιστικών σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας του Φρέσνο - επαναβεβαιώνει τον καίριο (κρίσιμο) ρόλο των Ελληνικών πόλεων-κρατών πριν από 2500 χιλιάδες χρόνια στην μετέπειτα ιστορία της Ευρώπης και στις μετεγκαταστάσεις της. Αντιδρά επίσης στους σύγχρονους πανεπιστημιακούς που αμφισβητούν την παραδοσιακή άποψη για την ελληνική υπεροχή).

Μπορούμε λοιπόν ακόμα να ελπίζουμε …

Δ.Ε.Ε.