ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ

Γράφει ο: Ευθύμιος Χαρ. Ταλάντης

«Τον λόγον είδωλον είναι των έργων.

(Ο λόγος είναι η εικόνα των έργων)» ΣΟΛΩΝ

Λογοτεχνία!

Η τέχνη του λόγου; ή και ο λόγος της τέχνης! «This is a question»! όχι ακριβώς, ωσάν να λέμε «to be or not to be»! αλλά σαν να λέμε «Η τελεία των τελείων ατέλεστος τελειότης»!

Δε γνωρίζω κατά πόσο και σε ποιο βαθμό έχει απασχολήσει -αρκετούς από μας- το ερώτημα, τι ουσιαστικά είναι λογοτεχνία; Ή τουλάχιστον τι αντιπροσωπεύει ο όρος, για το άτομο που ενασχολείται καταγράφοντας σκέψεις, η αποτυπώνοντας παραστάσεις, ή κι αν θέλετε, για το άτομο που απλώς προβληματίζετε πέραν των όποιων βιοποριστικών ζητημάτων, βάζοντας απλά ή και συνθετότερα διλήμματα για διερεύνηση.

Ίσως να θεωρηθεί κοινότοπο ή και αφελές το ερώτημα μου. Ωστόσο όμως έστω και ρητορικά, δεν πρέπει να μας διαφεύγει, πως απ’ τα ερωτήματα που έθετε διαχρονικά ο άνθρωπος -πρωταρχικά στον εαυτό του-, σμίλεψε εκλεπτυσμένο τρόπο σκέψης.

Πολλοί ίσως προτρέξουν να απαντήσουν με τη ψυχρή λογική ενός λεξικογράφου. Ο Μπαμπινιώτης σ’ αυτή την περίπτωση θα ’χει την τιμητική του!

Ας υποθέσουμε πως παραδεχόμαστε αυστηρά και μόνο ό,τι λογοτεχνία είναι η καλλιέργεια του έντεχνου λόγου και μάλιστα του γραπτού λόγου. Είτε ποιητικού, είτε πεζογραφία!

Σ’ αυτή την περίπτωση ας διερωτηθούμε, θα μπορούσε άραγε να θέσει κανείς όρια και κανόνες για το γλωσσικό σχηματισμό που πρέπει να χρησιμοποιεί για να εκφραστεί;

Αν ναι, τότε η ελεύθερη ποίηση χωρίς μέτρο και κανόνες, πρέπει να τεθεί υπό αμφισβήτηση, αν πρόκειται για ποιητικό λόγο, ή είναι ένα είδος ελεύθερης πεζογραφίας και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ανάλογα.

Αν όχι, δηλαδή, πως δεν είναι απαραίτητο να υπάρχουν όρια και κανόνες για το γλωσσικό περιεχόμενο στον παραγόμενο λόγο, τότε δεν μιλάμε για καλλιέργεια έντεχνου λόγου, αλλά για καλλιέργεια έντεχνης έκφρασης. Γιατί στο λόγο, εκτός από τα αυστηρά γραμματικά κριτήρια, «επιβάλλεται» να εναρμονίζεται η αισθητική των λέξεων και των εννοιών. Στην περίπτωση αυτή, δηλαδή των μη κανόνων, η χρήση μικτής γλωσσικής έκφρασης, περίπου κάτι σαν αυτό που χρησιμοποίησα στην αρχή του κειμένου, είναι παραδεκτή, διαφορετικά πρέπει να θεωρηθεί ως απαράδεκτη.

Είναι βέβαιο, πως η σκέψη δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι, ένα στατικό φαινόμενο που απλώς αναμοχλεύει τις γνώσεις και τα επιτεύγματα του παρελθόντος. Παρά ταύτα, η εκφραστική απόδοση της σκέψης πρέπει να υπηρετεί πρωτίστως τη γλωσσική αποτύπωση και αισθητική, διαφορετικά οικοδομούμε χωρίς θεμέλια.

Όταν απουσιάζει η αισθητική εναρμόνιση των λέξεων και των εννοιών, όπως στα λεγόμενα Γκρίκλις (Griklis ή Greeklish, ή σπανιότερα, Εllinika), πολύ δε περισσότερο όταν στο κείμενο, οι λέξεις και οι έννοιες εξυπηρετούν την αντιαισθητική έκφραση και την υποτέλεια στην ανηθικότητα, τότε, όσο και να πασχίζουν κάποιοι να θεωρηθούν τους εαυτούς τους πως υπηρετούν τη σύγχρονη λογοτεχνική έκφραση, «πλανώνται πλάνην οικτρά».

Να δούμε όμως, αν ως λογοτεχνία, υπηρετούμε και το λόγο της τέχνης. Εν προκειμένω, ένας πίνακας ζωγραφικής ή ένα γλυπτό, ή οτιδήποτε διεγείρει την αισθητική έκφραση με αναπαραγωγή σκέψης και λογικών συνειρμών, είναι δυνατόν να γίνει αποδεκτό και ως «ο λόγος της τέχνης».

Με αυτή τη διαπίστωση θα μπορούσαμε να παραδεχθούμε πως σ’ όλες τις εκφάνσεις νοηματικών διεργασιών, έχουμε λιγότερο ή περισσότερο, λογοτεχνική απόδοση!

Η ελευθερία στη γραπτή ή παραστατική αποτύπωση των σκέψεων, ως τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, αλλά και ως διαχρονική παρακαταθήκη στην επικοινωνία του ατόμου που εκφράζετε, με τις επερχόμενες γενιές, είναι στοιχεία πολιτισμού, που εν πολλοίς, αυτοπροσδιορίζουν τον εκφραζόμενο.

Ο λόγος πρέπει να γίνεται κυρίαρχος όχι μιας εκοσμικευμένης ηθικής, αλλά να υπηρετεί διαχρονικές αξίες κι ανώτερα πνευματικά ιδεώδη που χαλιναγωγούν ορμέφυτα πάθη.

Αν διερωτηθεί κανείς γιατί τόσος προβληματισμός; Δεν έχουμε παρά να σκύψουμε βαθειά μέσα μας, ώστε να ανιχνεύσουμε τους στόχους που θέτουμε, ή ακόμα και το τι εξυπηρετούμε, -θελητά ή αθέλητα- κάθε φορά που εκφραζόμαστε και προ πάντων πριν παραδώσουμε το έργο μας στη δημοσιότητα!