Βιβλία

Μιλτιάδη Βαρβούνη

"Ιωάννης Σομπιέσκυ: ο Βασιλιάς που έσωσε την Ευρώπη"

γράφει ο Νίκος Νικολούδης,
Διδάκτωρ Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου

Αντιμετωπίζοντας μια σοβαρότατη οικονομική κρίση, η σημερινή Ευρώπη δείχνει να έχει λησμονήσει ορισμένα κοσμοϊστορικά γεγονότα που διαμόρφωσαν ανεξίτηλα την πολιτιστική φυσιογνωμία της. Η επέτειος, όμως, ενός από αυτά βρίσκεται σχεδόν «προ των πυλών», και το βιβλίο που παρουσιάζουμε εδώ μας το υπενθυμίζει κατά τον πιο επίκαιρο τρόπο. Το θέμα αφορά, συγκεκριμένα, τη δεύτερη πολιορκία της Βιέννης από τους Οθωμανούς (5 Ιουλίου-12 Σεπτεμβρίου 1683), η 330ή επέτειος της οποίας αναμένεται να τιμηθεί το επόμενο έτος. Το γεγονός αυτό, το οποίο μέχρι σήμερα μάλλον αποσιωπάται (μήπως στα πλαίσια μιας ακόμη προσπάθειας «κατευνασμού» του Ισλάμ από τη Δύση;), την εποχή κατά την οποία συνέβη θεωρήθηκε κομβικό για την ανάσχεση της οθωμανικής πλημμυρίδας στον ευρωπαϊκό χώρο. Μετά από αυτή την πολιορκία της Βιέννης (τη δεύτερη κατά σειράν, αφού το 1529 μια παρόμοια ανεπιτυχή απόπειρα είχε κάνει και ο περίφημος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής), οι Οθωμανοί έπαψαν να αποτελούν σοβαρή απειλή για τη δυτική Ευρώπη. Επιπλέον, η στρατιωτική παρακμή τους έγινε έκδηλη και οι συγκρούσεις τους με τα ευρωπαϊκά κράτη κατέληγαν στο εξής (με ελάχιστες εξαιρέσεις, στις οποίες περιλαμβάνεται και ο τελευταίος πόλεμός τους με τη Βενετία, το 1715) σε οδυνηρές απώλειες των ευρωπαϊκών τους κτήσεων.

Πώς όμως οδηγήθηκαν οι Οθωμανοί στην απόφαση αυτής της μοιραίας εκστρατείας και, πολύ περισσότερο, πώς κατέληξε να καταστρέψει τα σχέδιά τους ο Πολωνός ηγεμόνας Ιωάννης Γ΄ Σομπιέσκυ; Η αλληλουχία αυτών των γεγονότων επεξηγείται αναλυτικά στο βιβλίο, και έχει συνοπτικά ως εξής: Τον 17ο αιώνα τα αυστροτουρκικά σύνορα διέσχιζαν την Ουγγαρία, ένα μέρος της οποίας ήταν υποτελές στους Οθωμανούς, ενώ το υπόλοιπο τελούσε υπό την εξουσία των Αψβούργων. Στις παραμονές της οθωμανικής εκστρατείας με στόχο τη Βιέννη, το αυστριακό τμήμα της Ουγγαρίας βρισκόταν σε αναταραχή, ενώ παράλληλα οι Αψβούργοι είχαν εμπλακεί σε συγκρούσεις στα δυτικά σύνορά τους με τους προαιώνιους εχθρούς τους, τους Γάλλους.

Το γεγονός αυτό αξιοποίησε ο μεγάλος βεζίρης Καρά Μουσταφάς, από τη διάσημη οικογένεια των βεζίρηδων Κιοπρουλήδων (στους οποίους πιστώνεται η κατάκτηση της Κρήτης, το 1645), για να πραγματοποιήσει έναν στρατιωτικό περίπατο, όπως πίστευε. Πράγματι, αιφνιδιασμένος από τα γεγονότα, ο αυτοκράτορας Λεοπόλδος Α’ αποχώρησε από την πρωτεύουσά του αφήνοντας τη φύλαξή της σε μια ισχυρή φρουρά, σαφώς όμως μικρότερη από τον τεράστιο οθωμανικό στρατό, που είχε συγκεντρωθεί από τα πέρατα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η πολιορκία της Βιέννης είχε φθάσει σε ένα κρίσιμο σημείο, τα τείχη είχαν υποστεί σημαντικές φθορές και ο Καρά Μουσταφάς ετοιμαζόταν για την αποφασιστική του επίθεση, όταν δέχθηκε στα νώτα του την έφοδο των περίφημων Πολωνών «φτερωτών ουσάρων» του Σομπιέσκυ, οι οποίοι διέλυσαν την παράταξή του, τρέποντας το οθωμανικό στράτευμα σε επαίσχυντη φυγή. Η ήττα υπήρξε μοιραία για τον Καρά Μουσταφά, ο οποίος στραγγαλίστηκε με διαταγή του σουλτάνου, ενώ αντίθετα ο Σομπιέσκυ δοξάστηκε ως σωτήρας της Βιέννης και ευρύτερα της χριστιανοσύνης, αποκομίζοντας στην πρωτεύουσά του, την Κρακοβία, πλούσια λάφυρα (όπως τη σκηνή του μεγάλου βεζίρη), ορατά μέχρι σήμερα στο πρώην βασιλικό ανάκτορο.

Επιλέγοντας να κορυφώσει την εξιστόρησή του σε αυτά τα δραματικά γεγονότα, ο Μιλτιάδης Βαρβούνης, Ελληνοπολωνός με ειδίκευση σε θέματα ιστορίας των ελληνοπολωνικώνσχέσεων, μας παρουσιάζει με γλαφυρές περιγραφές (οι οποίες όμως κάθε άλλο παρά μειώνουν την ιστορική αξία του βιβλίου) τη ζωή του Σομπιέσκυ, η οποία αναλώθηκε σε μια σειρά εκστρατειών εναντίον των Οθωμανών και των συμμάχων τους, των μουσουλμάνων Τατάρων της Κριμαίας. Η «περίεργη» αυτή εξέλιξη υπήρξε απόρροια των τότε γεωπολιτικών συνθηκών, καθώς η ενιαία Πολωνολιθουανική Κοινοπολιτεία (ομοσπονδία) εκτεινόταν σε μεγάλες περιοχές της σημερινής Ουκρανίας, ανατολικά των Καρπαθίων, προσεγγίζοντας τα βόρεια σύνορα της Ρουμανίας. Τον ίδιο χώρο διεκδικούσαν τότε και οι Οθωμανοί, με αποτέλεσμα μια σειρά σκληρών, αν και ευρύτερα άγνωστων πολέμων μεταξύ των δύο χωρών.

Το ενδιαφέρον αυτό βιβλίο κυκλοφορεί προς το παρόν μόνο στα Αγγλικά, και μπορεί κανείς να το αναζητήσει μέσω του ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείο Amazon. Θα ήταν όμως ευχής έργο να μεταφραστεί σύντομα και στα Ελληνικά, καθώς αποτυπώνει γλαφυρά μια εποχή ιδιαίτερης σημασίας όχι μόνο για την Ευρώπη αλλά και για τον ελληνισμό, ο οποίος, μέσω της ραγδαίας κατάρρευσης του οθωμανικού κράτους που ακολούθησε την αποτυχημένη δεύτερη πολιορκία της Βιέννης, είδε τις ελπίδες του για εθνική αποκατάσταση να αναπτερώνονται σημαντικά!

Jan Sobieski: The King Who Saved Europe, εκδόσεις Xlibris Corporation, 2012, σελ. 276

http://www.istorikathemata.com/2012/09/Jan-sobieski-the-king-who-saved-Europe-Miltiadis-Varvounis.html#more