LOGICOMIX: Απόστολος Δοξιάδης, Χρίστος Χ. Παπαδημητρίου, Αλέκος Παπαδάτος, Annie Di Donna, Εκδόσεις Ίκαρος 2008

What we cannot speak of we must pass over in silence (Για όσα δεν μπορεί κανείς να μιλά καλύτερα να σωπαίνει) Tractatus Logico-Philosophicus - Κεφάλαιο 7 Λούντβιχ Βιτγκενστάϊν (1889-1951)

Μια παρουσίαση από τον Δημήτρη Π.

Το Logicomix κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ίκαρος τον Οκτώβριο του 2008 σε 10.000 αντίτυπα. Ακολούθησαν άλλες δύο εκδόσεις των 15.000 αντιτύπων ενώ ήδη είχε αρχίσει να προδιαγράφεται η διεθνής του πορεία. Η συνέχεια σε όσους ασχολούνται με το βιβλίο είναι γνωστή: εξαιρετικές κριτικές, απανωτές εκδόσεις, πρωτιές στα ευπώλητα, διεθνής αναγνώριση. Αρχικά γραμμένο στα αγγλικά το Logicomix προκάλεσε σειρά αντιδράσεων και συζητήσεων που συνεχίζονται επί μακρό χρονικό διάστημα, γεγονός που σε συνδυασμό με τις πωλήσεις δικαιωματικά του αποδίδει τον τίτλο του εκδοτικού γεγονότος των τελευταίων ετών στον ελληνικό χώρο.

Για το Logicomix έχουν γραφτεί κριτικές από ανθρώπους που κινούνται στο χώρο του comic (καθώς προσδιορίζεται ότι ανήκει στο χώρο του graphic novel), του μυθιστορήματος, μιας και από πολλούς θεωρείται ότι η πλοκή του κινείται στα όρια της μαθηματικής μυθοπλασίας, των μαθηματικών, καθώς τους βασικούς χαρακτήρες αποτελούν κολοσσοί της μαθηματικής σκέψης, αλλά και της φιλοσοφίας, αφού διαπραγματεύεται βασικά φιλοσοφικά ζητήματα όπως αυτά διαμορφώθηκαν στις αρχές του 20 αιώνα.

Eίναι φανερό ότι το Logicomix απευθύνεται σε ένα ιδιαίτερα ευρύ αναγνωστικό κοινό και αυτό ίσως να αποτελεί την αιτία για την τεράστια επιτυχία του. Συγχρόνως, τα δυσδιάκριτα όρια στα οποία κινείται δημιούργησαν απορίες για τα κίνητρα της δημιουργικής ομάδας όπως επίσης και δυσκολίες για την εκτίμηση της αληθινής αξίας του βιβλίου: Τι είναι τελικά το Logicomix; Ένα εμπνευσμένο μυθιστόρημα, μια εισαγωγή για άσχετους στη μαθηματική λογική, μια προσπάθεια εκλαΐκευσης δύσκολων εννοιών, ή ένα εμπνευσμένο κόμικ; Από τους περισσότερους το Logicomix χαρακτηρίστηκε ως κάτι απ΄ όλα τα παραπάνω. Οι δημιουργοί απάντησαν στις ερωτήσεις για τα κίνητρά τους με ένα 3σέλιδο κόμικ το οποίο δημοσιεύτηκε στο τελευταίο χριστουγεννιάτικο τεύχος του Publishers Weekly και μάλιστα στην τιμητική θέση της στήλης «Γιατί Γράφω».

Ποιος είναι, όμως, ο βασικός θεματικός άξονας πάνω στον οποίο δομήθηκε το Logicomix; Στις αρχές του 20ου αιώνα συνέβησαν σημαντικές εξελίξεις στη λογική, που επηρέασαν την υπόλοιπη φιλοσοφία. Το σύστημα λογικής του Αριστοτέλη παρέμενε αναλλοίωτο στα ουσιαστικά σημεία του μέχρι τον 19ο αιώνα. Εκείνη την εποχή η λογική είχε καταλήξει να θεωρείται ότι αποτελείται από τους νόμους που διέπουν τη σκέψη. Ωστόσο, στα τέλη του 19ου αιώνα ο Γερμανός μαθηματικός και φιλόσοφος Γκότλομπ Φρέγκε άρχισε να εργάζεται πάνω σε μια ιδέα που όπως τόσες άλλες σημαντικές, έτσι και αυτή φαίνεται προφανής από τι στιγμή που θα διατυπωθεί. Σύμφωνα με αυτή, κάτι ή όντως προκύπτει από κάτι άλλο ή δεν προκύπτει και το εάν προκύπτει ή όχι δεν εξαρτάται από την ψυχολογία των ανθρώπων. Με άλλα λόγια οι λογικές σχέσεις είναι ανεξάρτητες από τις ανθρώπινες σκέψεις. Τις αντικειμενικές αλήθειες ενδέχεται να τις αντιληφθούμε ή να αποτύχουμε να τις αντιληφθούμε, αλλά η ύπαρξή τους δεν σχετίζεται με οποιοδήποτε γνώρισμα της ανθρώπινης σκέψης. Έχοντας αναπτύξει μαζί τον Γουάιτχεντ στο Κέμπριτζ ένα σημαντικότατο οπλοστάσιο λογικής, ο Άγγλος αριστοκράτης και γιός του Λόρδου Τζων Ράσελ, Μπέρτραντ, επιχείρησε να κατασκευάσει τόσο για τα μαθηματικά όσο και για τη γνώση μας για την εξωτερικό κόσμο αδιάσειστα θεμέλια, με άλλα λόγια να προσδώσει απόλυτη βεβαιότητα στην ανθρώπινη γνώση.

 Μπέρτραντ Ράσελ

Συγχρόνως, την δεκαετία του 1920 στη Βιέννη δημιουργήθηκε, με επικεφαλής των φιλόσοφο Μόριτς Σλικ, μια ομάδα φυσικών επιστημόνων, φιλοσόφων και μαθηματικών που ονομάστηκε ο κύκλος της Βιέννης. Η ομάδα αυτή διατύπωσε την αρχή της επαληθευσιμότητας, τον ισχυρισμό δηλαδή ότι το νόημα μιας πρότασης εξαρτάται από την εμπειρία και την παρατήρηση. Γεννημένος στη Βιέννη ο Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν και με βάση τις εξελίξεις στη λογική προσπάθησε να υλοποιήσει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα, μια αναθεωρημένη εκδοχή του προγράμματος του Καντ και του Σοπενχάουερ: να κατοχυρώσει τα όρια του μεστού νοήματος λόγου. Στο πλαίσιο αυτό συνέγραψε το πρώτο του βιβλίο με τον βαρύγδουπο τίτλο Tractatus Logico-Philosophicus, ένα βιβλίο που έγινε το ιερό του κύκλου της Βιέννης. Τα παραπάνω αποτελούν ένα δείγμα από το σύνολο των πραγματικών γεγονότων πάνω στα οποία δομείται η πλοκή του Logicomix.

Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν

Στην πραγματικότητα, η πρόκληση για τους μαθηματικούς αλλά και τους φιλοσόφους ήταν τεράστια, στην ουσία απειλούσε την ίδια τους την ύπαρξη. Είναι τα μαθηματικά ένα δημιούργημα της ανθρώπινης σκέψης για την εξήγηση του κόσμου ή υπάρχει ένας πυρήνας λογικών, αληθών, προϋπαρχόντων και παγκόσμιων κανόνων τους οποίους εάν τους ανακαλύψουμε αυτομάτως γνωρίζουμε την εξήγηση των πάντων; Εάν δεν υπάρχουν αυτοί οι κανόνες, αυτή η «λογική» για την ερμηνεία του κόσμου, τότε όλο το οικοδόμημα των μαθηματικών καταρρέει. Τα μαθηματικά βασίζονται σε αξιώματα που θεωρούνται αληθή, αλλά ουδέποτε αποδεικνύονται. Εάν δεν υπάρχει μέθοδος για την απόδειξη όλων των αξιωμάτων τότε αυτά είναι πιθανό να μην είναι αληθή, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το σύνολο των μαθηματικών είναι δημιούργημα του ανθρώπινου πνεύματος. Από την άλλη εφόσον είμαστε σε θέση να «ανακαλύψουμε» ένα σύνολο λογικών κανόνων που θα τα εκφράζουμε με την χρήση μαθηματικών συμβόλων και θα έχουν καθολική ισχύ, τότε δεν χρειαζόμαστε την φιλοσοφία, αλλά και οποιαδήποτε ιδεολογία για την εξήγηση του κόσμου καθώς τα πάντα ( τα μαθηματικά, η γλώσσα, οι αλήθειες) έχουν τη δική τους ανεξάρτητη ύπαρξη.

Με το Logicomix ο Απόστολος Δοξιάδης επιχειρεί να αναμετρηθεί με μια σειρά από προκλήσεις: να εκλαϊκεύσει δυσνόητες μαθηματικές και φιλοσοφικές αρχές, να περικλείσει σε ένα graphic novel ιδέες για τις οποίες έχουν γραφτεί ολόκληρες βιβλιοθήκες κριτικής ανάλυσης, να περιγράψει μια εποχή στην οποία συνέβησαν σημαντικότατα γεγονότα τόσο σε επιστημονικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, με κυριότερα τους παγκόσμιους πολέμους. Προσωπικά, θεωρώ, ότι η βασική αναζήτηση του Απόστολου Δοξιάδη είναι η προβολή των μαθηματικών στην καθημερινή ζωή δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο οι επιστήμες είναι δυνατό να καθορίζουν τις σκέψεις, τις ενέργειες και τις αποφάσεις των ανθρώπων.

Στις πρώτες σελίδες (σελ.16) του Logicomix εμφανίζεται ο Ράσελ, που ετοιμάζεται να δώσει μια διάλεξη σε ένα αμερικάνικο πανεπιστήμιο με θέμα «ο ρόλος της ανθρώπινης λογικής στα ανθρώπινα πράγματα». Το πανεπιστήμιο κατακλύζεται από πολίτες που ζητούν από τον Ράσελ να αποφανθεί για το εάν η Αμερική θα πρέπει ή όχι να εμπλακεί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η διάσταση είναι προφανής: είναι δυνατό ο θεμελιωτής της μαθηματικής λογικής να χρησιμοποιήσει τα μαθηματικά και φιλοσοφικά του εργαλεία ώστε να αποφασίσει για ένα θέμα ανθρώπινης «παράνοιας» όπως είναι ένας πόλεμος; Η απάντηση, βεβαίως, δεν δίνεται αμέσως αλλά ακολουθούν άλλες 282 σελίδες όπου αναπτύσσεται το θεωρητικό και κοινωνικό υπόστρωμα όπου αναπτύχθηκε η μαθηματική λογική και οι αντίστοιχες φιλοσοφικές έννοιες.

Επαναλαμβανόμενο μοτίβο αποτελεί για τον Δοξιάδη η σχέση της υψηλής ανθρώπινης ευφυΐας με την τρέλα. Σχεδόν όλοι οι ήρωες υποφέρουν από ψυχικά νοσήματα (Κάντορ, Γκέντελ, Φρέγκε, Τούριγκ) ή παλεύουν με αυτά (Ράσελ, Βιτγκενστάιν). Ο Δοξιάδης υπαινίσσεται ότι είναι πιθανό να υπάρχουν κάποια όρια που είναι καλό ο ανθρώπινος νους να μην τα ξεπερνάει. Όταν ο Ράσελ επισκέπτεται τον Κάντορ, τον «Άρχοντα του Απείρου», έρχεται αντιμέτωπος με τον εφιάλτη της παράνοιας γιατί αγνόησε τις προειδοποιήσεις να μην πλησιάσει το άπειρο (σελ. 131-141). Βεβαίως το γεγονός αυτό δεν σημαίνει ότι η χρήση της λογικής δεν θα πρέπει να έχει πρωτεύουσα σημασία στη ζωή μας. «Βάλτε κάποιον στο χείλος της αβύσσου και στην απίθανη περίπτωση που δεν θα πέσει μέσα –ή θα το ρίξει στη μεταφυσική ή θα τρελαθεί…. που είναι ένα και το αυτό» (σελ. 251, ο Βιτγκενστάιν μπροστά στην φρίκη του πολέμου).

Τα φιλόδοξα προγράμματα θεμελίωσης των μαθηματικών μπορεί να κατέρρευσαν με το θεώρημα της μή πληρότητας του Γκέντελ (σελ. 286), όμως το έτερο μέλος της δημιουργικής ομάδας, ο Χρίστος Παπαδημητρίου καθηγητής πληροφορικής στο Μπέρκλεϋ, φροντίζει να μας υπενθυμίσει ότι όλες αυτές οι αναζητήσεις είχαν ως αποτέλεσμα την γένεση του υπολογιστή (σελ 305), γεγονός θαυμαστό και με άμεσες συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων. Σε αυτό το σημείο αξίζει, ίσως, μια ιδιαίτερη αναφορά. Οι υπολογιστές «αντιλαμβάνονται» μια σειρά λογικών προτάσεων, την λεγόμενη γλώσσα τους και σύμφωνα με αυτήν ενεργούν. Η γλώσσα αυτή είναι κοινή και αληθής για όλους τους υπολογιστές σε αυτόν τον κόσμο. Από την άλλη, δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο για τον άνθρωπο. Επανερχόμενος στο αρχικό ερώτημα περί συμμετοχής των Η.Π.Α. στον πόλεμο ο Ράσελ δεν δίνει τη δική του απάντηση υπαινισσόμενος ότι ο κάθε ένας άνθρωπος έχει την δική του εκδοχή, την δική του αντίληψη για τον κόσμο (σελ. 297-298). Στο φινάλε του βιβλίου τα τέσσερα μέλη της δημιουργικής ομάδας παρακολουθούν μια πρόβα της «Ορέστειας» καταλήγοντας στο ότι η ζωή είναι τόσο περίπλοκη για να υπάρχει η τέλεια λύση, η λύση πασπαρτού.

Τελειώνοντας το Logicomix τολμώ να πω ότι ένοιωσα μια ελαφριά απογοήτευση. Τελικά δεν υπάρχουν σταθερές, δεν υπάρχουν αλήθειες πάνω στις οποίες μπορούμε να βασίσουμε τη γνώση γι΄ αυτόν τον κόσμο και να ρυθμίσουμε ανάλογα τις ζωές μας; Είναι η ζωή μας τόσο περίπλοκη που θα πρέπει καταφεύγουμε σε πάσης φύσεως ιδεολογίες, μεταφυσικές εξηγήσεις, δημιουργήματα της ανθρώπινης φαντασίας ώστε να αντιληφθούμε τον κόσμο και να διαμορφώνουμε ανάλογα τις σκέψεις μας, τα συναισθήματά μας, τις αποφάσεις μας; Ίσως από τον Δοξιάδη να περίμενα μια διαφορετική κατάληξη αλλά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι εκτός από άνθρωπος των επιστημών ο Δοξιάδης είναι και άνθρωπος της τέχνης όπου η έκφραση των συναισθημάτων παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Είναι δύσκολο να μετρήσεις τα συναισθήματα, είναι δύσκολο να ποσοτικοποιήσεις τις Ερινύες που κατατρέχουν τον Ορέστη. Ίσως εκεί να βρίσκεται και η ομορφιά της ζωής. Τα ανθρωποειδή στο Blade Runner ήταν οι τέλειες μηχανές αλλά προτίμησαν να πεθάνουν προκειμένου να νιώσουν έστω και μια στιγμή το ανθρώπινο συναίσθημα.

Δ.Π.

Βιβλιοπαρουσίαση

Λάρισα, Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2009

Οι "Εναλλακτικές Εκδόσεις" και το βιβλιοπωλείο "Γνώση"

πραγματοποιούν παρουσίαση του βιβλίου

του Αλέξανδρου Νάρη: Οι Ανύπαρκτοι.

Η παρουσίαση θα πραγματοποιηθεί στο Χατζηγιάννειο

 Δημοτικό Πνευματικό Κέντρο, στις 8.30 μ.μ.

(Βλ. σχετική βιβλιοκριτική σε προηγούμενη ανάρτηση: ΟΙ ΑΝΥΠΑΡΚΤΟΙ)

http://vivliofiloi.blogspot.com/2009/11/blog-post.html

ΕΔΕΣΣΑ/EDESSA

Από την ιστοσελίδα http://parousiasispyroupalouki.blogspot.com/ την οποία αξίζει να επισκεφθείτε, αντιγράφω ένα μικρό απόσπασμα από το εξαιρετικό φωτογραφικό λεύκωμα για την Έδεσσα:

"Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις νεοσύστατες εκδόσεις Fata Morgana Publications και τον καλλιτέχνη Σπύρο Παλούκη ένα φωτογραφικό λεύκωμα για την πόλη της Έδεσσας υπό τον διακριτικό τίτλο ΕΔΕΣΣΑ/EDESSA. Το έργο αυτό, έρχεται να συμπληρώσει το κενό που υπάρχει στην αγορά, μιας και η τελευταία αντίστοιχη φωτογραφική δουλειά που έγινε για την πόλη της Έδεσσας χρονολογείται στο 1992. Το λεύκωμα ΕΔΕΣΣΑ / EDESSA αποτελεί ένα φωτογραφικό ίχνος για την Έδεσσα του 2009. Είναι μια εικαστική προσέγγιση της πόλης μέσω της τέχνης της φωτογραφίας. Επίσης, η συγκεκριμένη έκδοση αποτελεί μια επένδυση στον τουρισμό όντας μεταφρασμένη και στην Αγγλική γλώσσα και υλοποιημένη με τα πιο σύγχρονα τεχνικά, χρωματικά και φωτογραφικά μέσα...".

Υπενθυμίζουμε ότι ο σύλλογος "Βιβλιόφιλοι Έδεσσας" και ο εκδοτικός οίκος Fata Morgana Publications πραγματοποιούν εκδήλωση την Παρασκευή 29 Ιανουάριου 2010 στις 18:30 στο Πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Έδεσσας (στην περιοχή Βαρόσι). για την παρουσίαση του Λευκώματος.

Μίκης Θεοδωράκης: Επιστολή προς Δραγώνα

Από την ιστοσελίδα http://ethnologic.blogspot.com/ μεταφέρουμε την σχετική ανάρτηση, η οποία αναφέρεται στην επιστολή-καταπέλτη του μεγάλου μας μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, ενός από του ελάχιστους πλέον εναπομείναντες πνευματικούς ταγούς της χώρας που δεν έχει αλλοτριωθεί από τις σειρήνες του συμβιβασμού και της "πολιτικής ορθότητας". Βεβαίως, αυτό το πληρώνει με τον αποκλεισμό από τα κατευθυνόμενα ΜΜΕ και την επιχειρούμενη περιθωριοποίησή του. Η επιστολή του Μίκη είναι απάντηση σε άλλη επιστολή που του απέστειλε η γνωστή και πολυσυζητημένη κα Θάλεια Δραγώνα.

Δ.Ε.Ε.

Η επιστολή Δραγώνα

2 Ιανουαρίου 2010
Αγαπητέ Μίκη Θεοδωράκη,

Κυκλοφόρησε πριν λίγες ημέρες στο διαδίκτυο επιστολή σας προς τον Στέφανο Ληναίο με πολύ απαξιωτικά σχόλια για το πρόσωπό μου και παραθέματα από το δημοσιευμένο έργο μου που είναι όλα παντελώς ψευδή και κατασκευασμένα. Σας ενημερώνω ότι δεν είμαι ιστορικός και δεν γράφω ιστορικά βιβλία. Λόγος σαν «Η ελληνική ταυτότητα δεν υπήρχε πριν από το 19ο αιώνα. Δημιουργήθηκε έξωθεν σε μια εποχή εθνικισμού, αποικιοκρατίας και επεκτατικού ιμπεριαλισμού. Κοντολογίς κάποιοι από το εξωτερικό μας είπαν τον 19ο αιώνα ότι είμαστε Έλληνες κι εμείς το δεχθήκαμε για να κονομήσουμε (!!!) πουλώντας το παραμύθι ότι είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων», δεν βρίσκεται πουθενά στο δημοσιευμένο έργο μου και δεν χαρακτηρίζει την πανεπιστημιακή και κοινοβουλευτική μου πορεία. Τέτοιου είδους κατασκευάσματα είναι μιας συκοφαντικής εκστρατείας εναντίον μου. Είμαι κοινωνική ψυχολόγος, ερευνώ και γράφω πάνω στις κοινωνικές ταυτότητες έχω δώσει μεγάλο μέρος της ζωής μου για την υπεράσπιση των αρχών της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης σε αυτόν τόπο. Σας στέλνω μέρος των δημοσιεύσεων μου για να κρίνετε εάν όσα παρατίθενται στις εφημερίδες και στο διαδίκτυο ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Εάν διαπιστώσετε ότι είναι κατασκευασμένες φράσεις, σας παρακαλώ πολύ να βρείτε μια ευκαιρία να το δηλώσετε.
Σας γράφω επειδή θαυμάζω την αστείρευτη δημιουργικότητά σας και τους αγώνες σας για τη δημοκρατία και είμαι σίγουρη ότι η αναζήτηση της αλήθειας και η προάσπιση των δημοκρατικών αρχών έχει πρώτιστη σημασία για σας.
Με εκτίμηση,
Θάλεια Δραγώνα
ΥΓ. Σας επισυνάπτω και 2 πρόσφατες συνεντεύξεις μου όπου θα βρείτε και όλα τα παραποιημένα παραθέματα

Η απάντηση Θεοδωράκη

Προς την κ. Θάλεια Δραγώνα
Καθηγήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην προσχολική ηλικία του Εθνικού και Καποδστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Ναυαρίνου 13, 10680 Αθήνα

Αθήνα, 10.1.2010

Αγαπητή κυρία Δραγώνα,
Έλαβα την επιστολή και τα βιβλία σας και σας ευχαριστώ. Διάβασα επίσης στο «Βήμα» και τα «Νέα» τις συνεντεύξεις σας, οι οποίες όμως κινούνται μονάχα γύρω από δυο-τρεις φράσεις που σας αποδόθηκαν εδώ και πολύ καιρό, για να διαψευσθούν ύστερα από μεγάλη και αδικαιολόγητη καθυστέρηση. Οι συνεντεύξεις αυτές και η μεγάλη προβολή τους (σε συνδυασμό με την φίμωση των αντιθέτων απόψεων) δεν πετυχαίνουν τίποτε άλλο παρά να αποκαλύπτουν στον ελληνικό λαό τους πανίσχυρους φίλους σας στα ΜΜΕ αποδεικνύοντας το εύρος και τα ερείσματα αλλά και τον συντονισμό της προσπάθειας που εξυφαίνεται με στόχο την αλλοίωση της εθνικής-ελληνικής μας ταυτότητας. Καθώς και τον τρόμο που δημιουργεί η αυξανόμενη παλλαϊκή αντίδραση στις απόψεις σας, που ακυρώνει την αρχική σας προσπάθεια να εκμεταλλευθείτε την αντίδραση του κ. Καρατζαφέρη βαφτίζοντας όσους διαφωνούν «ακροδεξιούς». Τρόμος που φτάνει σε σημείο να προκαλεί συμπτώματα της «Λύσσας-Σόρος» σε υποταχτικούς κονδυλοφόρους όπως σ’ αυτόν τον δυστυχή κ. Χάρη σε σημερινό (9.1.10) ένθετο αθηναϊκής εφημερίδας.
Επειδή τυχαίνει να είμαι ένας από τους πρωτεργάτες αυτής της εκστρατείας για την ενημέρωση του ελληνικού λαού με ρίζες βαθειές στην αληθινή ελληνική Αριστερά από την εποχή του ΕΑΜ, θα ήμουν ο τελευταίος που θα επέτρεπα στον οποιονδήποτε να καπηλευτεί την λέξη και την έννοια «πατρίδα». Το ΕΑΜ και το τότε ΚΚΕ κατέκτησε την εμπιστοσύνη του 70% του λαού μας για την πίστη του και τους αγώνες του για τη Λευτεριά της ελληνικής πατρίδας και την αναγέννηση του ελληνικού έθνους. Με την πεποίθηση ότι υπηρετούμε τα ιδεώδη των Ελλήνων για την ελευθερία και την δημοκρατία από τα βάθη των αιώνων και φτάνοντας ως το «Ελευθερία ή θάνατος» του Κολοκοτρώνη, ορθώσαμε το ανάστημά μας και αναμετρηθήκαμε με το όπλο στο χέρι, με την πιο φονική δύναμη που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα: την χιτλερική Βέρμαχτ, τα ναζιστικά Ες-Ες και την Γκεστάπο, με αμέτρητες θυσίες σε αίμα, βασανισμούς και διώξεις. Ενώ παράλληλα και μέσα σ’ εκείνες τις σκληρές συνθήκες τιμούσαμε και τρεφόμαστε με τον ελληνικό πολιτισμό για τον οποίο είμαστε περήφανοι και συγχρόνως οραματιζόμαστε τη μελλοντική κοινωνία της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και της «πανανθρώπινης λευτεριάς».

Αυτή υπήρξε ως σήμερα η γνήσια και μοναδική Αριστερά, όπου οι λέξεις «έθνος» και «πατρίδα» ήταν για μας δόξα και τιμή και όχι ντροπή όπως τις κατάντησαν χτες και σήμερα ορισμένα γκρουπούσκουλα και ομάδες «διανοουμένων» που στο όνομα της Αριστεράς ντροπιάζουν με τις «ιδέες» και τα καμώματά τους, τους αγώνες και τις θυσίες μας, ενώ δηλητηριάζουν την ανύποπτη νεολαία μας, που η νικήτρια και θριαμβεύουσα ακόμα και σήμερα εθνικοφροσύνη κρατάει στα σκοτάδια, έχοντας καταδικάσει σε λήθη τη σύγχρονη ιστορία μας.
Όμως η ακτινοβολία εκείνων των ηρωικών χρόνων αψηφώντας όλα τα εμπόδια εξακολουθεί να εμπνέει το λαό μας, γι’ αυτό και η αντίθεση στην συστηματική απόπειρα που επιχειρείται εδώ και καιρό με στόχο την ουσιαστική ανατροπή της ελληνικής ιστορίας, είναι καθολική και δεν συνδέεται με την α΄ ή την β΄ πολιτική παράταξη αλλά με το σύνολο των Ελλήνων, που γαλουχήθηκε με μια συγκεκριμένη και βαθειά ριζωμένη άποψη για το τι είναι πατρίδα, τι είναι Ελλάδα, τι είναι ιστορία, τι είναι ελληνικός λαός και ελληνικό έθνος. Κι ακόμα γνωρίζει καλά -γιατί τα βιώνει, ποια είναι τα βασικά ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία που μας διέπλασαν από το ΄21 έως σήμερα.
Αρνούμενοι και κατεδαφίζοντας όλα αυτά που μας έκαναν αυτούς που είμαστε χτες, προχτές και σήμερα, με το πρόσχημα μιας δήθεν επιστημονικής αναθεώρησης της ιστορικής πραγματικότητας, όπως αποδεικνύεται σε κάθε σελίδα του βιβλίου σας «Τι είν’ η Πατρίδα μας;» στην ουσία αμφισβητείτε ο,τιδήποτε θετικό έπραξε ο λαός αυτός σε όλους τους τομείς του εθνικού μας βίου κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων. Με το βιβλίο σας αποδομείτε τις ιδέες, πεποιθήσεις, τα «πιστεύω», σε σχέση με το ελληνικό έθνος και τις ρίζες του, δηλαδή όλα αυτά που ενέπνευσαν και παρακίνησαν τον λαό μας. Όμως αν στις αρχές του 19ου αιώνα δεν υπήρχαν οι ιδέες για τη συνέχεια του ελληνικού έθνους και όλα τα «πιστεύω» που εσείς σήμερα απορρίπτετε ως άνευ ουσιαστικού περιεχομένου και εκτός ιστορικής πραγματικότητας, τότε δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν η Επανάσταση του ΄21, το κίνημα του Φιλελληνισμού, το δημοκρατικό κίνημα του Μακρυγιάννη, η αποπομπή του Όθωνα, οι Βαλκανικοί πόλεμοι, η Εθνική Αντίσταση. Δεν θα υπήρχε ο Άρης Βελουχιώτης. Και όχι μονάχα αυτός, γιατί σύμφωνα με κείνα που επιχειρείτε να διδαχθούν τα παιδιά μας, δεν θα υπήρχε ούτε ένας αντάρτης, μιας και ΟΛΟΙ πήραν τα όπλα για την Ελλάδα και την Πατρίδα. Ενώ αν είχαν τα μυαλά τα δικά σας, δηλαδή εξέταζαν το «επιστημονικώς ορθόν», θα τα βρίσκανε μια χαρά με τους Γερμανούς που εξ άλλου το μόνο που ζητούσαν από μας ήταν να τους παραχωρήσουμε την άδεια χρήσης των λιμανιών και των αεροδρομίων μας. Κατά τον ίδιο τρόπο δεν θα υπήρχαν οι δημοκρατικοί αγώνες και η Αντίσταση κατά της χούντας. Δεν θα υπήρχαν ο Σολωμός, ο Κάλβος, ο Παλαμάς, ο Καβάφης, ο Καλομοίρης,ο Καζαντζάκης, o Σικελιανός, ο Σεφέρης, ο Ρίτσος, ο Τσαρούχης, ο Ελύτης, ο Χατζιδάκις, ο Εγγονόπουλος,ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, ο Παρθένης, ο Καμπανέλλης, ο Γεωργουσόπουλος, ο Κουν, ο Μινωτής, ο Κακογιάννης, ο Αγγελόπουλος. Όπως δεν θα υπήρχαν οι διανοητές, οι φιλόσοφοι, οι μεγάλοι πολιτικοί ηγέτες από τον Τρικούπη και τον Βενιζέλο ως τον Καραμανλή και τον Ανδρέα Παπανδρέου. Δεν θα υπήρχαν τα μεγάλα κινήματα όπως των δημοτικιστών και των φοιτητών. Δεν θα υπήρχε το κίνημα για την Κύπρο ούτε οι εκδηλώσεις αλληλεγγύης προς τα σημερινά θύματα του επιθετικού ιμπεριαλισμού, την Γιουγκοσλαυία, την Παλαιστίνη, το Αφγανιστάν και το Ιράκ. Και δεν θα συνέβαιναν προ παντός εκείνες οι πράξεις, που αποδεικνύουν την ιδιαιτερότητα του λαού μας, που τόσο επίμονα σαρκάζετε, όπως το ΟΧΙ το 1940 και η μάχη της Κρήτης, καθώς και το ότι ανάμεσα σε όλους τους ευρωπαίους, μονάχα η Ελλάδα αρνήθηκε να ντύσει τα παιδιά της με την στολή της Βέρμαχτ και να τα στείλει στο ανατολικό μέτωπο. Χάρη στις μοναδικές μέσα στην κατεχόμενη Ευρώπη παλλαϊκές διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας με χιλιάδες νεκρούς, τραυματίες και εκτοπισμένους σε στρατόπεδα θανάτου. Κι αυτό γιατί οι εθνικοί και δημοκρατικοί μας αγώνες, καθώς και τα πνευματικά έργα και οι πολιτικές πράξεις των προσώπων αυτών, διαπνέονταν από την πεποίθηση ότι η σύγχρονη Ελλάδα έχει επηρεαστεί βαθειά από μια βαρειά κληρονομιά, απέναντι στην οποία θα πρέπει να φανούμε δημιουργικά αντάξιοι.
Για όλα αυτά έχετε να πείτε μια μόνο λέξη: εθνοκεντρισμός, δηλαδή ότι είναι ασυγχώρητη υπερηφάνεια για ένα λαό να θαυμάζει τα επιτεύγματά του, φτάνοντας στο σημείο να προτείνετε να εκλείψει από τα σχολικά βιβλία, γιατί αυτό επιτάσσει η σύγχρονη επιστήμη για την αναθεώρηση της ιστορίας. Με άλλα λόγια επιχειρείτε έναν γενικευμένο ευνουχισμό σε ό,τι πολυτιμότερο και πιο ελληνικό πέτυχε ο λαός μας έως τώρα, με τελικό αποτέλεσμα την μετατροπή μας σε έναν άλλο λαό, προσαρμοσμένο στις συνταγές του καμουφλαρισμένου αφελληνισμού, που κοσμούν κάθε σελίδα του εν λόγω βιβλίου σας. Κι αυτό γιατί διαφωνείτε με την ύπαρξη και την αξία των βασικών πυλώνων πάνω στους οποίους στηρίχθηκαν οι ιδέες, οι πράξεις, οι αγώνες, οι θυσίες και τα έργα, πνευματικά και άλλα. Βαφτίζετε εθνοκεντρισμό την ξεχωριστή πίστη, ακόμα και θαυμασμό που μπορεί να έχει ένας λαός για την ιστορία και τον εαυτό του. Τις ξένες επεμβάσεις, που αλλοίωσαν την εθνική μας ζωή, τις θεωρείτε σχεδόν ανύπαρκτες και πρόσχημα για να καλύψουμε τις δικές μας -υπαρκτές βεβαίως- αδυναμίες. Την ιδιαιτερότητα των αγώνων μας, ειδικά στον β΄ παγκόσμιο πόλεμο την αποκαλείτε σωβινισμό, πράξη εχθρική προς τους άλλους και την θεωρείτε γενεσιουργό αιτία ξενοφοβίας. Την υπερηφάνεια μας για τα κατορθώματα των αρχαίων Ελλήνων την βαφτίζετε στείρο εθνικισμό και ιστορική αυταπάτη. Δηλαδή θέλετε σώνει και καλά να αποδείξετε ότι κακώς πιστεύαμε ως τώρα όσα πιστεύαμε για την καταγωγή, τις παραδόσεις, την ιστορία και τον πολιτισμό μας, πράξη που στην ιατρική επιστήμη ονομάζεται «ευνουχισμός». Και οχυρωμένη πίσω από ηχηρά ονόματα ξένων επιστημόνων βαλθήκατε με την βοήθεια ισχυρών πολιτικών και οικονομικών κύκλων, μιας και είναι πολύ δύσκολο να ευνουχίσετε έναν ολόκληρο λαό κατεδαφίζοντας τα σύμβολα και τους μύθους του, να ξεκινήσετε το θεάρεστο έργο σας από τα τρυφερά και ανύποπτα παιδιά μας. Όπως το επιχείρησε χθες η φίλη σας κ. Ρεπούση -ανεπιτυχώς- ενώ σήμερα, με τον αέρα μάλιστα της κρατικής συμπαράστασης το επεκτείνετε εσείς με νέα έφοδο για τον ευνουχισμό της μαθητικής μας νεολαίας από κρατικό μάλιστα πόστο!

Γνωρίζετε κυρία Δραγώνα, ότι δεν έχω τίποτα προσωπικό μαζί σας, όπως γνωρίζετε ότι θα σας ήταν λίγο δύσκολο να με βαφτίσετε κι εμένα … ακροδεξιό. Προς το παρόν μπορείτε εσείς και οι φίλοι σας να με φιμώσετε. Όμως σ’ αυτό είμαι συνηθισμένος και μάλιστα θα σας έλεγα ότι όποιοι και όσοι στο παρελθόν κατά καιρούς επεχείρησαν να φιμώσουν τις ιδέες αλλά και την μουσική μου, είχαν … κακά γεράματα.
Όπως ίσως ξέρετε ή θα έχετε ακούσει, η ζωή και το έργο μου στηρίχθηκε επάνω σε τρεις λέξεις: Ελλάδα, Πατρίδα, Ελευθερία. Και όλοι μου οι αγώνες έγιναν μόνο και μόνο για να τις υπερασπίσω με κάθε θυσία. Το ίδιο κάνω και τώρα.
Σήμερα εσείς και οι φίλοι σας, με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι οι προηγούμενοι, επιχειρείτε να κατεδαφίσετε τις ιδέες, τις πράξεις και τα έργα που συμβολίζουν αυτές οι τρεις λέξεις, που όπως είπα, ενέπνευσαν και στήριξαν όλες τις γενιές των νεοελλήνων, για να γίνουμε αυτό που είμαστε σήμερα. Μια κορυφαία στιγμή στην νεότερή μας ιστορία υπήρξε και η Εθνική μας Αντίσταση, τότε που έλαμψαν αυτές οι τρεις λέξεις οδηγώντας τα νιάτα εκείνης της εποχής σε ανυπέρβλητες θυσίες. Χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες τα θύματα. Τι μας οδηγούσε τότε; Όλα αυτά που καταδικάζονται σε κάθε σελίδα του βιβλίου σας, για να ανοίξει ο δρόμος σε μια γενικευμένη αλλοίωση του εθνικού μας χαρακτήρα ξεκινώντας με δήθεν επιστημονικό τρόπο από τα τρυφερά μας νιάτα.
Άλλωστε αυτή η προσπάθεια που γίνεται μέσα στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, έχει αφετηρία γνωστά σε όλους διεθνή κέντρα, που επιδιώκουν την διάλυση των εθνών-λαών με εθνικές ιδιαιτερότητες, συμφέροντα και «αρχές» που οδηγούν σε αντιστάσεις μπροστά στη λαίλαπα της παγκοσμιοποίησης και γι’ αυτό με τη διάλυση των εθνών επιδιώκουν την μετατροπή των ανθρώπων σε ανυπεράσπιστες μονάδες χωρίς μνήμη και ενοχλητικές ιδιαιτερότητες. Eίναι δυνατόν να επιτραπεί να γίνει κάτι τέτοιο; Να γιατί με βρίσκετε και θα με βρίσκετε πάντοτε αντίθετο, γιατί πιστεύω ότι η γενιά η δική μου έχει αποδείξει στην πράξη, με έργα και όχι μόνο με λόγια, ότι σ’ αυτή τη γωνιά της γης κατοικούν άνθρωποι που είναι Έλληνες με όλη την ιστορική σημασία αυτής της λέξης και τίποτε -απολύτως τίποτε- δεν μπορεί να αμαυρώσει και πολύ περισσότερο να αλλοιώσει.
Τέλος οφείλω να σας πω ότι: Από την ανάγνωση του βιβλίου σας «Τι είν’ η Πατρίδα μας;» έχω συναγάγει ορισμένα συμπεράσματα, που πιστοποιούν θεμελιακές διαφορές από τις απόψεις σας. Θα αρκεστώ προς το παρόν σε μερικά παραδείγματα: «Η κυρίαρχη αντίληψη για το έθνος και την εθνική ταυτότητα, με βάση την οποία οι πολιτικές εξουσίες στην Ευρώπη αλλά και έξω από αυτήν οργανώνουν το διαπαιδαγωγητικό ρόλο του σχολείου, είναι ακόμη σήμερα σε μεγάλο βαθμό η αντίληψη που κληρονόμησε ο ρομαντισμός του 19ου αιώνα, σύμφωνα με την οποία το έθνος αποτελεί οικουμενική, «φυσική» οντότητα, ανεξάρτητη από το χρόνο και το χώρο, και η εθνική ταυτότητα, αυτονόητη και αναλλοίωτη αποτύπωση κοινωνικής ομοψυχίας και συνοχής. Οι εθνικές ιστοριογραφίες προέρχονται από αυτή την παράδοση και δίνουν έμφαση στη συνέχεια της ιστορίας και του πολιτισμού της εθνικής ομάδας, στις αντιστάσεις της απέναντι στις εξωτερικές επιβουλές, στην ομοιογένειά της. Στο σχολείο η ιστορία καλείται να διδάξει τα κατορθώματα των προγόνων και να σφυρηλατήσει την εθνική υπερηφάνεια και ενότητα, ενώ η γλώσσα και η γεωγραφία επιβεβαιώνουν την εθνική συνέχεια στο χρόνο και στο χώρο». (σελ. 31)
Είναι φανερό ότι θεωρείτε ότι το έθνος και η εθνική ταυτότητα είναι «κληρονομιά του ρομαντισμού του 19ου αιώνα [και δεν] αποτελεί «φυσική» οντότητα ανεξάρτητη από τον χρόνο και τον χώρο, αυτονόητη και αναλλοίωτη αποτύπωση εθνικής ομοψυχίας και συνοχής». Φαίνεται ακόμη ότι δεν είσθε σύμφωνη με την έμφαση που δίνεται στο σχολείο «στη συνέχεια της ιστορίας και του πολιτισμού της εθνικής ομάδας, στις αντιστάσεις της απέναντι στις εξωτερικές επιβουλές, στην ομοιογένειά της». Καθώς και στο γεγονός ότι «η ιστορία καλείται να διδάξει τα κατορθώματα των προγόνων και να σφυρηλατήσει την εθνική υπερηφάνεια και ενότητα, ενώ η γλώσσα και η γεωγραφία επιβεβαιώνουν τη συνέχεια στο χρόνο και στον χώρο». Θα ήθελα ειλικρινά να μου λέγατε, αν η παράγραφος αυτή αναφέρεται θετικά ή αρνητικά στον τρόπο που το σχολείο αντιμετωπίζει τα προβλήματα αυτά. Μιας και δεν το λέτε φανερά. Όμως αφήνετε να υπονοηθεί, ότι όλες αυτές οι ιδέες περί έθνους και εθνικής ταυτότητας αποτελούν σύμπτωμα που μας επιβλήθηκε από την «ρομαντική αντίληψη της ιστορίας στο τέλος του 19ου αιώνα. Άρα ξεπερασμένες και αντιεπιστημονικές σύμφωνα με την οπτική γωνία τη δική σας και των υπολοίπων συνεργατών σας που συμμετέχουν στην συγγραφή του εν λόγω βιβλίου. Να όμως που τόσο εγώ όσο και οι γενιές των παππούδων μου αλλά και των συμμαχητών και συνοδοιπόρων μου στους δρόμους των εθνικών αγώνων και στις προσπάθειες για τη δημιουργία μιας ελληνικής τέχνης διαπνεόμεθα σε κάθε μας βήμα και προσπάθεια από αυτές ακριβώς τις ιδέες που καταγγέλλετε ως ξεπερασμένες και ευτελή ως φαίνεται προϊόντα μιας ξεπερασμένης πια ρομαντικής αντίληψης. Και μόνο μ’ αυτή την παράγραφο, μου ζητάτε να απαρνηθώ τον εαυτό μου, τη ζωή μου, τις ιδέες και το έργο μου. Και όχι μόνο από εμένα αλλά όπως αποδεικνύεται από τις πράξεις και τα έργα τους, ΟΛΟΥΣ σχεδόν τους νεοέλληνες, ανώνυμους και επώνυμους που από το 1821 έως σήμερα πίστεψαν ακριβώς σ’ αυτά που θεωρείτε ότι κακώς διδάσκονται σήμερα στο ελληνικό σχολείο. Άλλωστε αμέσως μετά διευκρινίσατε ότι «στις σύγχρονες κοινωνικές επιστήμες για το εθνικό φαινόμενο η ρομαντική αντίληψη για το έθνος έχει γίνει αντικείμενο κριτικής… Οι σύγχρονες θεωρήσεις (…) συγκλίνουν στην παραδοχή ότι η έννοια του έθνους είναι σχετικά πρόσφατη, αλλάζει μέσα στο χρόνο» και παρακάτω αποκαλείτε «φανταστική κοινότητα» του έθνους που στηρίζεται στη νέα νοηματοδότηση (ομολογώ πως δεν καταλαβαίνω τον όρο) υπαρκτών κοινών χαρακτηριστικών» και όλα αυτά τα προσφέρει «η εθνική ταυτότητα» (που ήρθε) «να αντικαταστήσει το κενό που δημιούργησε η κατάλυση των παραδοσιακών μορφών κοινωνικής οργάνωσης»: «Καθώς διευρύνεται το σχετικά πρόσφατο ενδιαφέρον των κοινωνικών επιστημών για το εθνικό φαινόμενο, η ρομαντική αντίληψη για το έθνος έχει γίνει αντικείμενο κριτικής τα τελευταία χρόνια. Οι σύγχρονες θεωρήσεις, παρά τις σημαντικές διαφορές τους ως προς την προέλευσή τους, συγκλίνουν στην παραδοχή ότι η έννοια του έθνους είναι σχετικά πρόσφατη, αλλάζει μέσα στο χρόνο και μπορούμε επομένως να κάνουμε την ιστορία της: πιο συγκεκριμένα η έννοια του έθνους όπως χρησιμοποιείται σήμερα διμορφώθηκε ιστορικά τα τελευταία διακόσια χρόνια και συνδέεται άμεσα με τη δημιουργία των εθνών-κρατών (Noiriel 1991). Η εθνική ταυτότητα ήρθε να αντικαταστήσει το κενό που δημιούργησε η κατάλυση των παραδοσιακών μορφών κοινωνικής οργάνωσης και να προσφέρει στα μέλη των σύγχρονων κοινωνιών νέα βάση κοινωνικής συνοχής μέσα από τη δημιουργία της «φαντασιακής κοινότητας» του έθνους, που στηρίζεται στη νέα νοηματοδότηση υπαρκτών κοινών πολιτισμικών χαρακτηριστικών». (σελ. 31)
Γιατί τάχα πολύπλοκες εγκεφαλικές αναλύσεις για αυτονόητα γεγονότα, όπως είναι η συνεχής ανανέωση των μορφών της κοινωνικής συγκρότησης, για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι το έθνος αποτελεί μια «φανταστική κοινότητα»; Αλήθεια, τι θα πει αυτό;
Το έθνος σε σχέση με την κοινωνία είναι η ψυχή σε σχέση με το σώμα. Κι εδώ είναι πιστεύω, το λάθος της σύγχρονης κοινωνικής επιστήμης, που επαγγέλλεσθε. Γιατί επιχειρεί να αναλύσει και να εξηγήσει μορφές και λειτουργίες που αφορούν την κοινωνία-σώμα και όχι το έθνος-ψυχή. Που δεν αναλύεται ούτε εξηγείται, γιατί όπως και τα φαινόμενα της θρησκείας και της τέχνης, ανάγεται στην μεταφυσική και στην υπέρβαση. Στο υπερλογικό και ανεξήγητο. Αν και για τη συνέχεια του ελληνικού έθνους, πέραν του γεγονότος ότι για την παμψηφία θα έλεγα των νεοελλήνων -ανωνύμων και επωνύμων- δεν αποτελούσε και αποτελεί μόνο ένα είδος θρησκευτικής πίστης (άκρως αντιεπιστημονικής βεβαίως για σας) υπάρχουν απτές αποδείξεις ότι ορισμένοι βασικοί άξονες του πνευματικού κόσμου των αρχαίων Ελλήνων κατάφεραν να διατηρηθούν και να φτάσουν ως τις μέρες μας. Λ.χ. είναι πασίγνωστη η διάρκεια της ελληνικής γλώσσας. Δεν είναι όμως γνωστή η διάρκεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής μέσω των βασικών μουσικών κλιμάκων, που παρέμειναν αναλλοίωτες, καθώς οι αρχαίοι μουσικοί τρόποι πέρασαν ατόφιοι στη Βυζαντινή μουσική με το νέο όνομα «ήχοι» κι από κει δια μέσου της αραβικής μουσικής και με καινούριο όνομα, «δρόμοι», δημιούργησαν το ρεμπέτικο τραγούδι από το οποίο προήλθε τόσο η σύγχρονη λαϊκή μας μουσική όσο και η έντεχνη-λαϊκή μουσική, μέσα στην οποία συνενώθηκε η μουσική με την ποίηση. Δηλαδή το φαινόμενο που χαρακτήριζε την αρχαία μουσική, δεδομένου ότι τότε με τον όρο «μουσική» εννοούσαν αποκλειστικά την σύζευξη Μουσικής και Λόγου. Ένα άλλο σημαντικό δημιούργημα των αρχαίων, υπήρξε ως γνωστόν και η Δημοκρατία και μάλιστα η άμεση Δημοκρατία. Μετά την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους και σχεδόν έως σήμερα στην Ευρώπη κυριάρχησαν συστήματα συγκεντρωτικά, βασιλείες αυτοκρατορίες, δικτατορίες, σοσιαλιστικές εξουσίες. Η χώρα μας κατακτήθηκε για τέσσερις αιώνες από την Οθωμανική αυτοκρατορία. Εν τούτοις και κάτω από αυτές τις καταλυτικές συνθήκες οι ελληνικές κοινότητες, μέσα και έξω από τον γεωγραφικό μας χώρο, κυβερνήθηκαν με δημοκρατικό τρόπο. Οι κάτοικοι λ.χ. ενός χωριού εξέλεγαν τακτικά με καθολική ψηφοφορία την διοικητική και τη δικαστική τους εξουσία. Κι αυτό αντανακλάται στο Σύνταγμα της Επιδαύρου, μέσα στο οποίο ρητώς αναφέρεται ότι απαγορεύονται οι «τίτλοι ευγενείας». Άλλωστε αυτό το δημοκρατικό φρόνημα μπορούμε να πούμε ότι παραμένει έως σήμερα βασικό γνώρισμα της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Κι αυτό σε πείσμα των προσπαθειών των ξένων δυνάμεων να επιβάλουν τις γνωστές δυναστείες των Βαυαρών και των Γλύξμπουργκ. Γεγονός που αρνείσθε πεισματικά να παραδεχτείτε. Δηλαδή το γεγονός των συνεχών παρεμβάσεων των ξένων στην χώρα μας, που υπήρξαν πρόξενοι των μεγαλυτέρων εθνικών μας καταστροφών. Όπως της Μικρασιατικής, του Εμφυλίου, της Κύπρου και τέλος της στρατιωτικής δικτατορίας. Συμφωνώ μαζί σας στην παράγραφο της σελ. 33, ότι τα κριτήρια με τα οποία ορίζεται ένα έθνος είναι πολιτισμικού χαρακτήρα: καταγωγή, γλώσσα, θρησκεία και παραδόσεις, μύθοι, ιστορίες, μνήμες. «Όπως χαρακτηριστικά δείχνουν οι παραπάνω έρευνες, τα κριτήρια με τα οποία ορίζεται το έθνος είναι πολιτισμικού χαρακτήρα: καταγωγή, γλώσσα, θρησκεία και παραδόσεις, μύθοι, ιστορικές μνήμες. Τα πολιτισμικά αυτά κριτήρια, που θεωρούνται κοινά, προσδιορίζουν τον συμβολικό και τον φυσικό χώρο του έθνους. Οτιδήποτε διαφορετικό θεωρείται ότι βρίσκεται έξω από το έθνος και συνήθως απορρίπτεται. Έτσι τα έθνη έχουν προσδιοριστεί ιστορικά κατά κύριο λόγο μέσα από τις διαφορές τους από και σε σύγκριση με άλλα έθνη. Αυτή τη συνεχής διαδικασία ετεροπροσδιορισμού συμβάλλει στην αέναη αναπαραγωγή της εθνικής ταυτότητας ως μοναδικής και ομοιογενούς και στηρίζει την τάση της να αρνείται τόσο τις ομοιότητες με καθετί έξω από αυτήν όσο και τις διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της». Όμως διαφωνώ με την άποψή σας πως «ό,τι είναι διαφορετικό, θεωρείται ότι βρίσκεται έξω από το Έθνος, συνήθως απορρίπτεται». Και ακόμα ότι «η συνεχής διαδικασία ετεροπροσδιορισμού συμβάλλει στην αέναη αναπαραγωγή της εθνικής ταυτότητας ως μοναδικής και ομοιογενούς και στηρίζει την τάση της να αρνείται τόσο τις ομοιότητες με κάθε τι έξω από αυτήν όσο και τις διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της».
Χωρίς ίσως να το θέλετε, φορτώνετε με αρνητικές ιδιότητες το Έθνος και την εθνική ταυτότητα, μιας και για να υπάρξουν κατά τη γνώμη σας, πρέπει πρώτον να ετεροπροσδιορισθούν και δεύτερον να «απορρίψουν» δηλαδή να κλειστούν στο καβούκι τους. Συμφωνούν άρα γε αυτές οι διαπιστώσεις με το ελληνικό έθνος; (Για να αρκεστούμε στη δική μας ιστορική εμπειρία). Γιατί όλα τείνουν να αποδείξουν ότι ο,τιδήποτε καλό και θετικό έγινε ως τώρα, οφείλεται στο γεγονός ότι είχαμε και έχουμε ανοιχτές θύρες (τουλάχιστον ως προς τον πολιτισμό) και προς Ανατολάς και προς Δυσμάς όπως και προς Βορρά. Έτσι ό,τι υπήρξε και ό,τι υπάρχει, αποτελεί δημιουργική πρόσμιξη διαφόρων ιδεών και πολιτισμών, ακόμα και τρόπων ζωής. Ήμαστε πάντοτε ανοιχτοί κατά το παράδειγμα του Ρήγα Φεραίου, που ενώ σάλπιζε την επανάσταση των Ελλήνων, οραματιζόταν την μεγάλη οικογένεια των Βαλκανικών λαών. Το ίδιο που κάναμε κι εμείς στην Εθνική Αντίσταση, που αγωνιζόμαστε όχι μόνο για την δική μας ελευθερία αλλά και για την «πανανθρώπινη τη λευτεριά». Και μη μου πείτε ότι επηρεάστηκαν από την ρομαντική άποψη περί έθνους οι φουστανελάδες αγράμματοι ως επί το πλείστον Έλληνες επαναστάτες, όταν το Σύνταγμα της Επιδαύρου στα 1822 διακήρυσσε την ανασύσταση του ελληνικού έθνους αποτελώντας παράλληλα το δημοκρατικότερο Σύνταγμα όλων των εποχών, μιας και είχαν ανοιχτά τα μυαλά τους στις επιρροές της Γαλλικής και της Αμερικανικής ακόμα επανάστασης. Για να ετεροπροσδιοριστούμε θα πρέπει να είμαστε ανίκανοι να αυτοπροσδιοριζόμαστε κάθε στιγμή (ακόμα και σήμερα), ενώ η εθνική μας ταυτότητα υπήρξε και είναι τόσο ισχυρή, ώστε να μην έχουμε ούτε να θέλουμε να έχουμε εχθρούς, για να είμαστε αυτοί που είμαστε. Άλλωστε η βασική εξωτερική μας πολιτική ως τώρα υπήρξε και είναι αμυντική με εξαίρεση την τυχοδιωκτική εκστρατεία στην Τουρκία, που μας κόστισε τόσο ακριβά. Και γιατί δεν ρωτάτε και μας (όσους επιζήσαμε), που περάσαμε μέσα από το καμίνι της ξένης κατοχής, να σας πούμε από πού αντλούσαμε τη δύναμη και το θάρρος να αναμετρηθούμε ίσος προς ίσον με την τερατώδη Χιτλερική μηχανή θανάτου; Μονάχα με την σκέψη ότι στο βάθος είμαστε ανώτεροι από αυτούς! (Εξ άλλου σ’ αυτό μας βοηθούσε η μετατροπή των εχθρών μας σε μια συμπαγή μάζα αιμοδιψών βαρβάρων). Γιατί; Γιατί ανήκαμε σε ένα Έθνος πολύ ανώτερο απ’ αυτούς στον πνευματικό και πολιτισμικό κυρίως χώρο από τον Αισχύλο και τον Πλάτωνα έως τον Σολομό, τον Παλαμά και τον Καβάφη. Και όσοι είμαστε μορφωμένοι, το ηθικό μας ανάστημα έπαιρνε συνειδητά δύναμη απ’ αυτούς. Όσο για τους αμόρφωτους αλλά γενναίους, αντλούσαν δύναμη όπως οι αγωνιστές του ΄21 από τα «μάρμαρα». Αν όλα αυτά είναι «παραμύθια», τότε ό,τι υπήρξε θετικό και ξεχωριστό ως τώρα, ας πούμε ότι ήταν και είναι «παραμύθι». Τότε για ποιον λόγο θέλετε να το κατεδαφίσετε; Δεν ξέρετε ότι έτσι σκοτώνετε την ψυχή μας; Χάρη στην οποία είσθε κι εσείς σήμερα ελεύθερη; Όπως ασφαλώς καταλαβαίνετε, για μένα προσωπικά δεν υπάρχει καν ερώτημα «Τι είν’ η πατρίδα μας;». Για όλους όσους αφιέρωσαν το έργο και κυρίως τη ζωή τους ολόκληρη σ’ αυτή την πατρίδα -και είναι χιλιάδες, εκατομμύρια Έλληνες, επώνυμοι ή ανώνυμοι, νεκροί ή ζωντανοί, δεν υπάρχουν τέτοια ερωτήματα, γιατί αυτοί οι ίδιοι είναι η πατρίδα…
Γι’ αυτό σας παρακαλώ και εύχομαι να λάβετε σοβαρά υπ’ όψιν την μαρτυρία ενός ελεύθερου Έλληνα και να σταματήσετε αυτή την εκστρατεία, που μόνο δεινά μπορεί να φέρει στον ήδη δοκιμαζόμενο λαό μας.
Σας χαιρετώ,
Μίκης Θεοδωράκης

ΥΓ. Επειδή θεωρώ ότι με την απάντησή μου αυτή μου δόθηκε η ευκαιρία να αναπτύξω ορισμένα ουσιαστικά επιχειρήματα στην προσπάθειά μου να διαφωτίσω όσο γίνεται πληρέστερα τον ελληνικό λαό για τα κίνητρά μου στον αγώνα που ξεκίνησα και συνεχίζω, είμαι υποχρεωμένος να την δημοσιεύσω στο διαδίκτυο, όπως έκανα έως τώρα, δεδομένου ότι τα ισχυρά ΜΜΕ προς το παρόν αποφεύγουν ακόμα και να αναφερθούν στις απόψεις μου καταφεύγοντας ως συνήθως σε ύβρεις…
Αυτό θα πει ελευθερία τύπου!

Εκδήλωση

Πρόσκληση

a

Ο Σύλλογος «Βιβλιόφιλοι Έδεσσας»

σας προσκαλεί

την Παρασκευή 29 – 1 – 2010 και ώρα 6.30 μ.μ.

στην Αίθουσα του Πολιτιστικού Κέντρου του Δήμου (Βαρόσι)

για την παρουσίαση του Λευκώματος «Έδεσσα»

του Εδεσσαίου συγγραφέα-φωτογράφου

Σπύρου Παλούκη

Αβατάρ: Μια παρουσίαση

ΑΒΑΤΑΡ Μια ταινία του Τζέϊμς Κάμερον

Παρουσίαση: Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Η ταινία (διάρκειας 161΄) μπορεί να χαρακτηριστεί αναντίρρητα ως μια ταινία-κόλαφος στην επιθετικότητα και απληστία των Δυτικών (λέγε με Η.Π.Α. και όχι μόνον), στην αδίστακτη καταστροφή του περιβάλλοντος, στην αρπαγή των πρώτων υλών από τους «ιθαγενείς» και την απόκτησή τους με κάθε κόστος (βίαιη υποχρεωτική μετακίνηση πληθυσμών, σφαγιασμός τους αν αντισταθούν), στην εμπορευματοποίηση των πάντων, στην απουσία ηθικής και την αντικατάστασή της με την έννοια «κέρδος».

Η υπόθεση
Η ιστορία εκτυλίσσεται στο μέλλον, όπου ο Τζέικ Σάλλυ, παραπληγικός βετεράνος πολέμου, στέλνεται χωρίς να το επιθυμεί, στην Πανδώρα, το χαμηλής βαρύτητας, αλλά πλούσιο σε πρώτες ύλες και ζωντανούς οργανισμούς φεγγάρι του πλανήτη-γίγαντα Πολύφημου, ενός από τους τρεις γιγάντιους αεριώδεις πλανήτες που περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο του γειτονικού μας (4.4 έτη φωτός) πλανητικού συστήματος Α του Κενταύρου.
Το έτος 2154 που ξεκινάει η υπόθεση της ταινίας, μια εξορυκτική εταιρεία από την Γη έχει εγκατασταθεί στην Πανδώρα για να εκμεταλλευτεί τα αποθέματά της σε ανοπτάνιο (unobtanium = το μη αποκτήσιμο, στους ελληνικούς υπότιτλους μεταφράζεται δυσπρόσιτο, ένα υποθετικό στοιχείο με εκπληκτικές ιδιότητες, που κατά το σενάριο κοστίζει 20.000 φορές περισσότερο από τον χρυσό!). Ο επικεφαλής της Εταιρείας προσλαμβάνει πρώην πεζοναύτες και άλλους στρατιώτες ως μισθοφόρους για να αντιμετωπίσει τους ιθαγενείς κατοίκους της Πανδώρας, τους Να’βι (Na’vi), μια σκληροτράχηλη, πανύψηλη (2,7 μ.) φυλή ανθρωποειδών, με σκελετό φυσικώς ενισχυμένο με ανθρακόνημα και βιοφωσφορίζον γαλάζιο δέρμα, η οποία πολιτιστικά βρίσκεται στην παλαιολιθική εποχή (κυνηγοί-συλλέκτες).
Οι Να’βι ζουν σε πλήρη αρμονία με τον φυσικό τους κόσμο και το περιβάλλον, θεωρούμενοι από τους γήινους ως πρωτόγονοι και απολίτιστοι. Οι Να’βι λατρεύουν την Θεά-Μητέρα που ονομάζεται Έϊουα (Eywa) και με την οποία συνδέονται όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί του πλανήτη.
Επειδή οι γήϊνοι δεν μπορούν να αναπνεύσουν την ατμόσφαιρα της Πανδώρας που αποτελείται από διοξείδιο του άνθρακος, μεθάνιο και αμμωνία (κυκλοφορούν με ειδικές μάσκες όταν βρίσκονται σε ανοικτούς χώρους) και λόγω του ότι οι σχέσεις τους με τους Να’βι είναι δύσκολες, μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής την Δρα Γκρέϊς Ωγκυστίν (που υποδύεται η εξειδικευμένη πλέον σε τέτοιους ρόλους Σιγκούρνυ Γουήβερ) επινοούν το Πρόγραμμα «Αβατάρ», όπου με την βοήθεια της γενετικής μηχανικής συνδυάζουν ανθρώπινο DNA με των Νά’βι δημιουργώντας βιώσιμα υβρίδια. Το άτομο που έδωσε DNA συνδέεται πνευματικά μέσω μιας συγκεκριμένης διαδικασίας με το αβατάρ του, επιτρέποντας τον πλήρη έλεγχο του υβριδικού σώματος, αλλά μόνον όταν το φυσικό του σώμα βρίσκεται σε κατάσταση νάρκης μέσα σε ειδική συσκευή. Όταν το υβρίδιο/Να’βι κοιμάται, το ανθρώπινο σώμα ξυπνάει και μπορεί να δώσει πληροφορίες για το τι έζησε ως αβατάρ.
Τα υβριδικά αυτά σώματα κοστίζουν εκατομμύρια και η παραγωγή τους όσο και η σύνδεσή τους ώστε να αποκτηθεί πρόσβαση είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη και δύσκολη. Στο πρόγραμμα αυτό συμμετείχε αρχικά ο δίδυμος αδελφός του Τζέϊκ Σάλλυ, επιστήμονας που συμμετείχε ενεργά στο πρόγραμμα. Όταν σκοτώνεται τυχαία στην Γη, καθώς κάποιος πήγε να τον ληστέψει, άνθρωποι της Εταιρείας πλησιάζουν τον Τζέϊκ, ο οποίος είναι πρώην πεζοναύτης και παράλυτος από την μέση και κάτω λόγω πολεμικού τραύματος και του προτείνουν να πάρει την θέση του αδελφού του λόγω γενετικής συμβατότητας με το αβατάρ που είχαν δημιουργήσει. Αυτή βέβαια η πρωτοβουλία της Εταιρείας (που δεν ήθελε να χάσει χρήματα από την αχρήστευση του αβατάρ) δυσαρεστεί έντονα την Δρα Ωγκυστίν, καθώς ο νεκρός αδελφός του Τζέϊκ είχε διδακτορικό και χρόνια εκπαίδευσης για να συμμετάσχει ενεργά στο πρόγραμμα. Επί πλέον ο Τζέϊκ αγνοούσε πλήρως την γλώσσα και τον πολιτισμό των Να’βι και δεν είχε χρησιμοποιήσει ποτέ αβατάρ. Τελικώς, η Δρ Ωγκυστίν δέχεται τον Τζέϊκ, όχι όμως ως επιστήμονα-μελετητή των Να’βι, αλλά απλά ως φρουρό ασφαλείας. Φθάνοντας ο Τζέϊκ στην Πανδώρα μαζί με άλλους στρατιώτες μπαίνει στο πρόγραμμα και διαπιστώνει ότι ελέγχει πλήρως το νέο του σώμα, κάτι που τον γεμίζει ευφορία συνειδητοποιώντας ότι δεν είναι πλέον ένας άχρηστος ανάπηρος πρώην πεζοναύτης. Στην πρώτη αποστολή ως αβατάρ, μαζί με τα αβατάρ της Δρος Ωγκυστίν και ενός άλλου επιστήμονα, ο Τζέϊκ χάνεται στο σχεδόν παραμυθένιο, αλλά εξ ίσου φονικό, περιβάλλον της Πανδώρας, όμως καταφέρνει να επιβιώσει, γνωρίζοντας με αυτόν τον τρόπο μια γυναίκα Να’βι, την Ναϊτίρι, μια μοιραία συνάντηση για τις τύχες όλων, αλλά και του πλανήτη. Η συνέχεια επί της οθόνης, όπως έλεγαν παλιά στις διαφημίσεις.

Τεχνικά στοιχεία
Η ταινία διανεμήθηκε στις αίθουσες σε δύο εκδοχές: Την απλή δισδιάστατη και την εκπληκτική τρισδιάστατη εκδοχή της, που κατά την άποψη μας, αποτελεί σταθμό στην ιστορία του κινηματογράφου, όχι μόνον λόγω των νέων τεχνικών που χρησιμοποιήθηκαν (εξελιγμένες τεχνικές 3D, στερεοσκοπικές λήψεις με κάμερες ειδικά σχεδιασμένες για την συγκεκριμένη παραγωγή), αλλά και λόγω των ψηφιακά επεξεργασμένων εντυπωσιακών σκηνών της ταινίας, που καθηλώνουν τον θεατή και του δημιουργούν την ψευδαίσθηση της παρουσίας του στα δρώμενα.
Το κόστος παραγωγής υπολογίζεται ότι έφθασε τα 300 εκατομ. δολλάρια, στα οποία πρέπει να προστεθούν και άλλα 150 εκατομ. για την διαφημιστική προβολή της.
Η προβολή της παγκόσμιας πρεμιέρας πραγματοποιήθηκε στις 17/18 Δεκεμβρίου και υπολογίζεται ότι την πρώτη μόνον εβδομάδα εισπράχθηκαν συνολικά πάνω από 250 εκατομ. που τοποθετεί την ταινία στην ένατη θέση όλων των εποχών από πλευράς αρχικών εισπράξεων, αλλά στην πρώτη θέση των ταινιών ανεξάρτητης παραγωγής και πρωτότυπης ταινίας. Σύμφωνα με νεώτερες πληροφορίες (in.gr), η ταινία ήδη συγκέντρωσε 1,14 δις δολλάρια! Η ταινία εξακολουθεί να «κυριαρχεί» στο αμερικάνικο box office για τέταρτο συνεχόμενο Σαββατοκύριακο.

Το θέμα της ταινίας
Η υπόθεση της ταινίας θίγει κατά βάση τα θέματα του επιθετικού αποικισμού, της θεοποίησης του κέρδους, της σύγκρουσης πολιτισμών, της οικολογικής ισορροπίας και της βιοποικιλότητας.
Όσοι είναι λάτρεις της επιστημονικής φαντασίας και έχουν διαβάσει τα εκπληκτικά βιβλία της μεγάλης Αμερικανίδας συγγραφέως Ούρσουλας Λε Γκεν (Ursula Le Guin) [Την λεγόμενη Χαϊνική τριλογία (Κόσμος του Ρόκανον, Πλανήτης εξορίας, Πόλη της Ουτοπίας-ΚΑΚΤΟΣ 1977-78), Τα βιβλία του «Έπους της Γαιοθάλασσας» ΟΜΜΑ-1994 και ΤΡΙΤΩΝ 1994, το ανυπέρβλητο «Το αριστερό χέρι του σκότους-ΩΡΟΡΑ 1990, τα πολυσυζητημένα «Ο αναρχικός των δύο κόσμων» Parsec 1992 και «Το μάτι του ερωδιού» Parsec 1998], ίσως έχουν διαβάσει και το συγκλονιστικό «Η λέξη για τον κόσμο είναι δάσος»-Ars Longa 1989. Η υπόθεση αυτού του βιβλίου είναι σχεδόν η ίδια με το σενάριο του «Άβαταρ», περιγράφοντας την εγκατάσταση μιας γήινης αποικίας σε έναν πλανήτη με οργιαστική βλάστηση, στον οποίο κατοικούν νοήμονα ανθρωποειδή που καταστρέφονται/εξοντώνονται σταδιακά, όπως και το περιβάλλον τους, από την ανθρώπινη παρουσία. Υπάρχουν αρκετές βέβαια διαφορές, αλλά το βασικό θέμα είναι το ίδιο.
Ο ίδιος ο σκηνοθέτης Τζέϊμς Κάμερον, αγνοώντας πιθανόν τις πηγές έμπνευσης των σεναριογράφων του, αναγνώρισε πάντως την σχέση της ταινίας του με την κλασσική πλέον ταινία «Χορεύοντας με τους λύκους», όπου αντίστοιχα ο πρωταγωνιστής της συναρπάζεται και προσελκύεται από την φαινομενικά απλοϊκή και πρωτόγονη κουλτούρα των Ινδιάνων, εναντίον των οποίων στάλθηκε να συλλέξει πληροφορίες και να προετοιμάσει την κατάκτησή τους.
Η ταινία του Κάμερον περιέχει πάμπολλα λαογραφικά, γλωσσολογικά, ανθρωπολογικά και οικολογικά στοιχεία, από την κλασσική τελετή ενηλικίωσης, που γνωρίζουμε από τους περισσότερους αρχαίους πολιτισμούς της Γης [η οποία αναλύθηκε επιστημονικώς στο κλασσικό έργο Coming of Age in Samoa (1928) της κορυφαίας ανθρωπολόγου Μάργκαρετ Μηντ (Margaret Mead, 1901-1978)], την γλώσσα των Να’βι, που κατασκευάστηκε με στοιχεία από την Αμχαρική της Αιθιοπίας και την γλώσσα των Μαορί της Νέας Ζηλανδίας, μέχρι την αμφιλεγόμενη «Θεωρία της Γαίας» (The Gaia hypothesis) και το φαινόμενο της ομοιόστασης, που ξεκίνησε την δεκαετία του ’70 από τον Τζέϊμς Λάβλοκ και την Λύν Μαργκούλις και στην συνέχεια αναμείχθηκαν πολλά γνωστά ονόματα πρωταγωνιστών διαφόρων «εναλλακτικών» κινημάτων, όπως ο Άλβιν Τόφφλερ (Το τρίτο κύμα), ο Φρίτγιοφ Κάπρα (Το Ταό και η Φυσική, Το πλέγμα της Ζωής), η αρχαιολόγος Μαρίγια Γκιμπούτας (με τις θεωρίες της για την Μητέρα-Θεά και την «Παλιά Ευρώπη»), ο θερμός υποστηρικτής της φιλοσοφικής θεωρίας του Ολισμού Άρθουρ Καίσλερ (Ιανός), ο Καρλ Σάγκαν κ.ά.
Η ταινία «Αβατάρ» παρουσιάζει ακριβώς την ύπαρξη ενός τέτοιου παρόμοιου-με-την-Γαία πλέγματος/δίκτυου, που είναι η Έϊουα, η μητέρα-γη που λατρεύουν οι Να’βι και η οποία έχει την δυνατότητα να συνδέει βιολογικά μεταξύ τους όλους τους ζωντανούς οργανισμούς της Πανδώρας και να επικοινωνούν μεταξύ τους, μια αλληγορία της σύνδεσης και αλληλοεπίδρασης μεταξύ των οργανισμών και του περιβάλλοντος της Γης.
Ένα ακόμα στοιχείο που μας θύμισε ένα άλλο πρόσφατο έργο Fantasy ήταν και ο δεσμός μεταξύ των αναβατών Να’βι και των φτερωτών δρακοειδών πλασμάτων της Πανδώρας, των ικράν, που σφυρηλατείται μέσα από μια τελετουργία που αποτελεί μέρος της μύησης των νεαρών πολεμιστών ή πολεμιστριών, μια και η κοινωνία των Να’βι είναι εξισωτική. Αναφέρομαι στο βιβλίο «Έραγκον» (το πρώτο μέρος μιας τετραλογίας), το οποίο ήδη έχει γυριστεί σε ταινία, όπου ιδιαίτερο βάρος δίνεται στον δεσμό μεταξύ δρακοκαβαλλάρη και δράκου.
Τέλος, δεν πρέπει να παραλείψουμε την διάχυτη σε όλη την διάρκεια της ταινίας κριτική στάση εναντίον της αμερικανικής εμπλοκής σε επιθετικούς πολέμους, ιδίως στον πόλεμο του Κόλπου και την απρόσωπη φύση της μηχανοποιημένης πολεμικής τεχνικής, όπως ανέφερε και ο Κάμερον τονίζοντας ότι οι Αμερικανοί έχουν «ηθική ευθύνη» να αντιληφθούν τις επιπτώσεις των πρόσφατων πολεμικών επιχειρήσεων της χώρας τους και τους πολυάριθμους νεκρούς (οι διαβόητες παράπλευρες απώλειες), που προκύπτουν ως αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών. Στην ταινία μάλιστα ακούγεται και η έκφραση «τρόμος και δέος» (shock and awe), που αναφέρεται στην ομώνυμη πολεμική τεχνική που έχει επεξεργαστεί το αμερικανικό Πεντάγωνο και της οποίας την πλήρη ανάπτυξη διαπιστώσαμε στον πόλεμο του Ιράκ. Επίσης, σε διάλογο μεταξύ του πρωταγωνιστή και του αρχηγού των μισθοφόρων αναφέρονται "σκληρές" πολεμικές επιχειρήσεις στην Βενεζουέλα (!) και στην Νιγηρία (!), στις οποίες υποτίθεται ότι είχαν πάρει μέρος.

Όσο για τον τίτλο της ταινίας, ο Κάμερον σε μια συνέντευξή του στο περιοδικό “Times” απαντώντας στην ερώτηση «Τελικά τι είναι το άβαταρ;» ανέφερε τα εξής: «Άβαταρ είναι η ενσάρκωση (incarnation) ενός θεού του Ινδουϊστικού Πανθέου όταν παίρνει σάρκινη μορφή (taking a flesh form)» και πρόσθεσε: «Στην ταινία αυτή εκείνο που υπονοείται είναι ότι η ανθρώπινη τεχνολογία στο μέλλον θα έχει την δυνατότητα να μεταφέρει την ανθρώπινη νοημοσύνη σε ένα σώμα που βρίσκεται σε άλλο σημείο, σε ένα άλλο βιολογικό σώμα».
Με λίγα λόγια μια ταινία, που αξίζει τον κόπο να την δει κάποιος, όχι μόνον για τις εκπληκτικές τεχνικές της και καινοτομίες, αλλά επειδή έχει κάτι να πει…
Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

ΕΤΟΣ ΠΕΡΙΚΛΗ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ

Το 2010 συμπληρώνονται 100 χρόνια από την συνειδητή και τραγική αποχώρηση από την ζωή, του ανυπέρβλητου Περικλή Γιαννόπουλου (1871-1910).

a

Γεννήθηκε στὴν Πάτρα τὸ 1871 καὶ ἐτέλεσε τὴν ἡρωική του ἔξοδο ἀπὸ τὴν ζωὴ στὴν θάλασσα τοῦ Σκαραμαγκᾶ στὶς 8 Ἀπριλίου 1910. Ὑπῆρξε ἑλληνολάτρης διανοητής, λογοτέχνης, μεταφραστὴς και δοκιμιογράφος, αἰσθητικὸς καὶ φυσιολάτρης, ρομαντικὸς ὁραματιστής, μαχητικός καὶ διαπρήσιος κήρυκας τῆς ἀναγεννήσεως τοῦ Ἑλληνισμοῦ μέσῳ τῆς ἀναζητήσεως καὶ ἀναδείξεως τῆς γνήσιας ἑλληνικότητος, ὅπως αὐτὴ πηγάζει ἀπὸ τὴν Ἑλληνική Φύση καὶ ἐκφράζεται διαχρονικῶς στὴν λαϊκὴ παράδοση καὶ Ἱστορία. Δριμὺς κατήγορος τῆς ξενομανίας καὶ τοῦ συμπλέγματος μειονεξίας ἔναντι τῆς Δύσεως, τῆς δουλοπρέπειας καὶ τῆς διαφθορᾶς, ὅπου αὐτὲς ἐκδηλώνονται, ἀπὸ τὶς τέχνες ἔως τὴν πολιτική. Πατέρας καὶ κορυφαία μορφὴ τοῦ πνευματικοῦ κινήματος τοῦ ἑλληνοκεντρισμοῦ στὸν 20ὸ αἰώνα, στὶς τέχνες, τὴν αισθητική, τὴν φιλοσοφία, τὴν πολιτική (http://pheidias.antibaro.gr/giannopoulos.html).

Σήμερα παρουσιάζουμε ένα από τα συνταρακτικά κείμενά του ως εισαγωγή στις αναρτήσεις που θα ακολουθήσουν στην διάρκεια αυτής της χρονιάς, ως ελάχιστος φόρος τιμής στον μεγάλο αυτόν Έλληνα.

"Η ξενομανία" του Π. Γιαννόπουλου δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ὁ Νουμᾶς», ἀρ. 5, στις 16-1-1903 και ήταν ένα από τα κείμενα που με σημάδεψαν, όταν το πρωτοδιάβασα ως φοιτητής το 1970.

Δ.Ε.Ε.

Ἡ ξενομανία

Εἶνε ἀδύνατον νὰ ἀρχίσῃ δημιουργία Ἑλληνικῆς ζωῆς ἐνόσῳ ὅλα τὰ πράγματα τῆς ζωῆς ἀπὸ τὸ πρῶτον κουρέλι τοῦ λίκνου -καὶ ὅλων τῶν ἰδεῶν- μέχρι τοῦ τελευταίου κουρελίου τοῦ τάφου, εἶναι ξένα. Tὸ κτύπημα τῆς ξενομανίας εἶνε τὸ πρῶτον κίνημα, ὁ πρῶτος ἀγὼν τῶν ποθούντων νὰ ἀγωνισθοῦν διὰ μίαν ἀρχὴν Ἑλλάδος.
Ἡ ξενομανία εἶνε χωριατιά. Εἶνε προστυχιά. Εἶνε κουταμάρα. Εἶνε ἀφιλοτιμία. Εἶνε ἀφιλοπατρία. Καὶ εἶνε ξυππασιά. Καὶ εἶνε ἀμάθεια.
Αὐτὸς ὁ ἀνώτερος, ὁ πλούσιος, ὁ ἀνεπτυγμένος, ὁ ταξειδευμένος, ὁ παντογνώστης, ὁ παντοκρίτης, ὁ ἰατρός, ὁ δικηγόρος, ὁ πολιτικός, ὁ παππᾶς, ὁ δάσκαλος, ὁ καθηγητής, ὁ τραπεζίτης, ὁ ἔμπορος, ὁ ἄνθρωπος τοῦ πνεύματος, ποὺ ἐπῆγε εἰς τὴν Εὐρώπην καὶ ἐγύρισε ξενομανής, εἶνε ἀμαθής. Ἐπῆγε καὶ ἐγύρισε κούτσουρον. Δι᾿ αὐτὸ εἶνε ξενομανής. Ἐπῆγε καὶ ἐγύρισε χωριάτης, δι᾿ αὐτὸ εἶνε ξενομανής. Ὅ,τι εἶδε, ὅ,τι ἔμαθε δὲν τοῦ ἐχρησίμευσεν εἰς τίποτε. Δὲν ἐδιόρθωσε τὸ κεφάλι, τὸ ἐχάλασε. Δὲν ἐφωτίσθη, ἀλλὰ ἐτυφλώθη διὰ πάντα. Δι᾿ αὐτὸ εἶναι ξενομανής. Κάνει τὸν Εὐρωπαῖον, ἀλλὰ δὲν ἔχει καμμίαν σχέσιν μὲ τὸν Εὐρωπαῖον, τὸ κεφάλι του κάθε ἄλλο παρὰ νὰ ἔχῃ σχέσιν μὲ τό τωρινὸν Εὐρωπαϊκόν κεφάλι. Ὁ ἰδικός μας Ἐσπεριοειδὴς εἶνε σὰν τὸν ἀράπη ποὺ πηγαίνει εἰς τὸ Παρίσι καὶ φορεῖ Παρισινὰ ροῦχα. Εἶνε ξενομανής, διότι ἅμα τοῦ ἀφαιρέσῃς αὐτό, δὲν μένει τίποτε ἄλλο ἀπὸ αὐτόν. Ἀφαίρεσέ του τὰ ροῦχα, τὰ τέσσαρα ξένα λόγια, τὸ τσάι, τὰ δέκα ὀνόματα ποὺ ἐπαναλαμβάνει, τὰς δέκα ἰδέας ποὺ ἔμαθε καὶ βάλε τον νὰ ἐργασθῇ. Δὲν εἶνε ἰκανὸς νὰ σκεφθῇ νὰ κάμῃ τὸ παραμικρόν. Εἶνε ἕνα μυαλὸ τιποτένιον, ἕνα κεφάλι ἐντελῶς ἄχρηστον διὰ τὸ κάθε τι. Ὅλη του ἡ ζωή, ὅλη του ἡ δύναμις, ὅλη του ἡ σοφία εἶνε νὰ λέγῃ, καὶ ξαναλέγῃ τὰ τέσσαρα πράγματα που ἔμαθε. Θέλετε νὰ τὸ εἰδῆτε καθαρὰ ὅτι δὲν ἔχει καμμίαν σχέσιν μὲ τὸν Εὐρωπαῖον τὸ ροῦχον; Πάρετε τὸν Τρικούπην, τὸν Δηλιγιάννην, τὸν Θεοτόκην, τὸν Ζαΐμην, ὅλους τοὺς Στρατηγοὺς καὶ ὅλους τοὺς ἐν τέλει τῶν γραμμάτων καὶ τῶν πραγμάτων. Εἰπέτε τους νὰ ἐνδύσουν τὸν στρατὸν μὲ τὰ θαυμάσια Ἑλληνικὰ ὑφάσματα καὶ ἐνδύματα διὰ νὰ μένουν εἰς τὸν τόπον ἑκατομμύρια ἑκατομμυρίων ποὺ φτερουγίζουν τόσα ἔτη τώρα πρὸς τὴν τσέπην τῶν ξένων, διὰ νὰ ἔχουν τὸν ὡραιότερον ζωγραφικώτερον καὶ φθηνότερον στρατὸν τοῦ κόσμου. Ὅλοι θὰ φρίξουν διὰ τὴν βαρβαρότητά σας, διὰ τὴν κουταμάρα σας, διὰ τὴν προστυχιά σας, διὰ τὴν ἀμάθειάν σας. Αὐτὸς εἶνε ὁ ἀνεπτυγμένος, ὁ Ἐσπεροειδὴς Ἕλλην.

Φαντασθῆτε τώρα τὶ εἶνε οἱ ἄλλοι ξενομανεῖς, ὅταν τοιοῦτοι εἶνε οἱ πρῶτοι. Καὶ κυττάξετε τὶ εἶνε ὁ Εὐρωπαῖος. Ὁ Εὐρωπαῖος εἰς τὴν Κρήτην ἐννοεῖ καὶ τὴν ἀξίαν καὶ τὴν οἰκονομίαν καὶ κυριώτατα τὴν ὡραιότητα τοῦ Κρητικοῦ ἐνδύματος καὶ αὐτὸς ὁ πραγματικὸς Εὐρωπαῖος ἐνδύει τὸν οτρατιώτην μὲ τὴν Ἑλληνηκήν του στολήν. Καὶ εἴδατε τὶ θαυμασία ζωγραφιὰ εἶνε ὁ Κρητικὸς στρατιώτης. Παρόμοια ἀνεξαιρέτως εἶνε ὅλα τὰ Ἑλληνικὰ πράγματα. Παρομοίας ὡραιότητος. Παρομοίως δυνάμεθα νὰ ἔχωμεν τὰ πάντα Ἑλληνικά. Καὶ παρομοίας προστυχιᾶς, κουταμάρας, ἀκαταληψίας καὰ ἀμαθείας, εἶνε ὅλοι οἱ ξενομανεῖς εἰς ὅλα τὰ ζητήματα. Βγάλετε ἀπὸ τὸν νοῦν σας ὅτι ἀπὸ τοὺς Ἑλληνογάλλους, Ἑλληνοάγγλους, Ἑλληνοϊταλούς, Ἑλληνογερμανοὺς εἶνε δυνατὸν νὰ γεννηθῇ τίποτε σωστόν, τίποτε Ἑλληνικόν. Αὐτοὶ εἶνε φρενοβλαβεῖς. Χθὲς ἐφώναζεν ἡ «Ἀκρόπολις» ὅτι διὰ νὰ στρώσουν τοὺς δρόμους μὲ γρανίτην, ἐσκέφθησαν ἀμέσως νὰ τὸν φέρουν ἀπὸ τὸ ἐξωτερικόν, ἐνῷ ἔχομεν εἰς τὸ Λαύριον. Ὡς καὶ οἱ δασονόμοι ἀκόμη παρεφρόνησαν καὶ διέγραψαν ἀπὸ τὴν φύτευσιν τῶν γυμνῶν τόπων, ἀπὸ τὴν διακόσμησιιν τῶν δρόμων καὶ τῶν δημοσίων κήπων πλατειῶν, τὴν ἐληὰ καὶ τὴν συκιά, κάθε φυτὸν ἰδικόν μας καὶ φέρουν, φέρουν σπόρους φυτὰ ἀπὸ τὰ βάθη τῶν δασῶν τῆς Εὐρώπης, καὶ δὲν πηγαίνουν νὰ πάρουν τὰ θαυμασιώτερα καὶ διακοσμητικώτερα φυτὰ τῶν δασῶν τῆς Ἑλλάδος! Τὸ κυριώτατον χαρακτηριστικὸν τοῦ ξενομανοῦς εἶνε ὅτι ἐνόσῳ δὲν βλέπει ἕνα πρᾶγμα Εὐρωπαϊκόν, μὲ μάρκα Εὐρωπαϊκήν, μὲ ὑπογραφὴν Εὐρωπαϊκήν, δὲν τολμᾷ οὔτε νὰ τὸ ἰδῇ, οὔτε νὰ τὸ πιάσῃ, οὔτε νὰ τὸ ἐξετάσῃ. Διότι τὸ κεφάλι του εἶνε ἄχρηστον. Τὸ περιφρονεῖ διότι δὲν εἶνε ἰκανὸς νὰ τὸ ἐννοήσῃ. Διότι τὸ κεφάλι του δὲν τοῦ χρησιμεύει εἰς τίποτε. Δὲν σκέπτεται, δὲν γεννᾷ τίποτε. Εἶνε σταματισμένον. Ἐπαναλαμβάνει μόνον. Ἀντιγράφει μόνον.

* * *

Κτυπήσατε τὴν ξενομανίαν, ἄνθρωποι τῆς ἰδέας. Κρατήσατε ὅ,τι ἔχετε ἑλληνικόν, ἄνθρωποι τῆς λαϊκῆς καὶ τῆς μεσαίας καὶ τῆς ἀνωτέρας τάξεως. Κουβαληθῆτε ὅλοι εἰς τὴν ὁδὸν Πανεπιστημίου, ἀπέναντι τοῦ ζαχαροπλαστείου Γιανάκη, πλησίον τῆς πολυφήμου Lizie ἡ ὁποία σᾶς ἄδειασε τὴν τσέπην. Εἶνε τὸ μαγαζὶ τῆς λαίδης Ἔτζερτων τῆς ἀγγλίδος ἀριστοκράτιδος καὶ κυρίας τοῦ πρέσβεως τῆς Ἀγγλίας. Ἀνοίξατε τὰ μάτια σας καὶ κυττάξετε ἄνθρωποι θεόκουτοι καὶ ἀκαλαίσθητοι. Ἐκεῖ τὰ ὑφάσματα εἶνε τὰ κεντήματα τὰ ὁποῖα κάθε κόρη τοῦ λαοῦ γνωρίζει νὰ κεντᾷ ἄδουσα. Κυττάξετε τὰς τιμάς. Εἶνε ἀκριβώτερα ἀπὸ κάθε εὐρωπαϊκά. Διότι εἶνε ὡραιότερα ἀπο κάθε εὐρωπαϊκά. Αὐτὰ τὰ ὁποῖα σεῖς εἴχατε, ἡ κόρη δύναται νὰ τὰ κάμῃ, σεῖς ἔχετε αὐτὰ τὰ ὁποῖα κρύβετε πετᾶτε ἀπὸ τό φόρεμά σας ἀπὸ τήν σάλα σας διότι τὰ θεωρεῖτε πρόστυχα, αὐτὰ πωλοῦνται εἰς τὸ Λονδῖνον ὡς εὐγενέστατα καὶ ὡραιότατα. Ἐντροπή, ἄνθρωποι ἕλληνες νὰ ἐπιδεικνύετε τοιαύτην ἀκαλαισθησίαν. Ὅλα αὐτὰ τὰ ἰταλογαλλλικά καὶ γερμανοεβραϊκὰ πράγματα μὲ τὰ ὁποῖα ἐγεμίσατε τὰ σπήτια σας καταξοδευόμενοι, κλέπτοντες, ἀτιμαζόμενοι διὰ νὰ εὔρετε τὰ χρήματα, νομίζοντες ὅτι κάτι κάνετε, ὅτι θὰ φανεῖτε πολιτισμένοι, ὅλα αὐτὰ ἀκριβῶς εἶνε προστυχότατα, βαναυσότατα καὶ σᾶς ἀποδεικνύουν φρικαλέαν ἀκαλαισθησίαν καὶ βαθὺ χωριατισμόν.

Ἀρχίσετε ἀπὸ τὸ σπῆτι. Πετάξετε τὰ ταπέτα τὰ ψεύτικα ποὺ πληρώνετε τόσον ἀκριβὰ καὶ ἔπειτα ἀπὸ ἕνα χρόνον δὲν ἔχετε τίποτε. Βάλετε τὰς Ἑλληνικὰς ἀνδρομίδας τὰς αἰωνίους. Ὅλη ἡ Θεσσαλία, ὅλη ἡ Πελοπόννησος καλλιτεχνεῖ θαυμάσια εἴδη. Μὲ ἐλάχιστα χρήματα, ἔχετε ὡραιότατα πράγματα καὶ στερεότατα καὶ ἀσυγκρίτως εὐγενεστέρων χρωματισμῶν. Μὲ τίποτε ὡραιότερα καὶ πλουσιότερα δὲν εἶνε δυνατὸν νὰ στρώσῃ κανεὶς μίαν αἴθουσαν παρὰ μὲ τὰ ὁλόλευκα μαλλιαρὰ χαλιὰ ποὺ ἔχουν μόνον ἕνα μαῦρον περιθώριον. Εἰκοσιπέντε καὶ τριανταπέντε καὶ σαρανταπέντε δραχμὰς στοιχίζει μόνον ἡ μία εἰς τὰ μαγαζειὰ τοῦ Δημοπρατηρίου. Βάλετε τοὺς σοφάδες σας μὲ τὰ ὡραῖα ἐγχώρια ὑφάσματα εἰς τὴν θέσιν των. Καλλιτεχνήσατε μὲ τὰ χέρια σας τὰ ὡραῖα σκεπάσματα.

Εἶνε πρόστυχοι καὶ γελοῖοι οἱ καναπέδες σας μὲ τὰ εὐρωπαϊκὰ παληόπανα τὰ ὁποῖα κάμνει ἡ Εὐρώπη διὰ τοὺς κουτοὺς καὶ βαρβάρους λαοὺς ποὺ φέρουν ὅλα τὰ μάρκα «διὰ τὴν Ἀνατολήν». Καὶ παρουσιάζετε κωμικώτατον θέαμα μὲ τοὺς καναπέδες σας ποὺ δὲν ξεύρετε νὰ καθήσετε ἐπάνω, καὶ εἶνε θεόκουτον καὶ ἀξιολύπητον πρᾶγμα νὰ μὴν ἔχετε ἕναν καναπὲ νὰ ἀναπαύσετε τὸ κόκκαλόν σας. Πετάξετε τὰ βάζα καὶ τὰ χρυσόχορτα καὶ ὅλα αὐτὰ τὰ παληοπράγματα τὰ μαζευμένα ἀπὸ τὰ εὐρωπαϊκὰ χωριά. Ἕνα κανάτι ξύλινον τῆς Κορίνθου ἀπὸ τὸ ἀρωματῶδες κυππαρίσι μὲ τὰ ὡραῖα του στεφάνια καὶ μὲ ὁλίγα ἄνθη τοῦ ἀγροῦ μέσα, εἶνε κομψοτέχνημα ποὺ θὰ τὸ ἐζήλευεν ὁ κάθε Εὐρωπαῖος καλλιτέχνης. Κάνετε τὰ ἔπιπλά σας ἀπὸ ξύλα τοῦ τόπου σας, ἀπὸ τὴν ἐληά σας, ἁπλᾶ, ἥσυχα, ἥμερα, ἀναπαυτικά. Μὴν τὰ μαυρίζετε σὰν νὰ σᾶς ἀπέθαναν δώδεκα παιδιὰ εἰς τὸν τόπον ποὺ δὲν μαυρίζει οὔτε τὸ μάρμαρον εἰς χιλιάδες χρόνια. Μία εἰκὼν συγχρόνου ζωγράφου ἰδικοῦ σας καὶ ἡ ἀτελεστάτη ὅλων ὡς χιλιάκις προτιμοτέρα καὶ εὐγενεστέρα, στολίζει ἑκατομμυριάκις περισσότερον τὴν σάλα σας, καὶ σᾶς ἀποδεικνύει ἑκατομμυριάκις πλέον πολιτισμένους παρὰ οἱ πεντακοσιόδραχμοι χρυσοκαθρέπται οἱ βαναυσότατοι ποὺ σᾶς ἀποδεικνύουν ἀκαλαισθήτους καὶ χρησιμεύουν μόνον διὰ νὰ κατακλίνωνται ἡ μῦγες εἰς χρυσὰ κρεβάτια.

Ἕνας ἁπλοῦς σοφᾶς, μὲ ἕνα ὕφασμα χειροτεχνημένον, μὲ ἕνα ράφι ἀπὸ ἁπλοῦν ξῦλο, μὲ ὁλίγα ἁπλούστατα πράγματα ἑλληνικὰ καὶ γίνεσθε καὶ φαίνεσθε περισσότερον πολιτισμένος παρὰ ἐὰν ἐξοδεύσετε ὅλην σας τὴν περιουσίαν διὰ νὰ πάρετε πολυτελῆ Εὐρωπαϊκά πράγματα. Καὶ ἐπὶ τέλους διατί αὐτὴ ἡ κουταμάρα; Τί τοῦ χρεωστᾶτε τοῦ Ἰταλοῦ, τοῦ Γάλλου, τοῦ Γερμανοῦ διὰ νὰ δουλεύετε δι᾿ αὐτὸν καὶ νὰ τοῦ δίδετε ὅλον σας τὸ χρῆμα ποὺ κερδίζετε μὲ ἀγῶνας; Διατί νὰ σᾶς διευθύνῃ καὶ σᾶς ἐπιβάλλῃ τὸ γοῦστό του ὁ κάθε ἐργοστασιάρχης καὶ ἔμπορος τοῦ Μονάχου καὶ τῆς Μασσαλίας; Σεῖς δὲν εἶσθε ἄνθρωπος; δὲν ἔχετε γοῦστο; δὲν ἔχετε καὶ σεῖς δικαίωμα νὰ κάμετε μόδα οὔτε εἰς τὸν τόπον σας, οὔτε μέσα εἰς τὸ σπῆτι σας; Διατί νὰ εἶσθε Σκλάβοι;

Ἀρχίσατε ἀπὸ τὸ σπῆτι σας νὰ πετᾶτε τὰ παληοπράγματα ποὺ ἐμαζεύσατε, πετᾶτε ἕνα ἕνα ἀντικαθιστῶντες αὐτὰ μὲ ἑλληνικά, ἕως ὅτου σιγὰ σιγὰ κατορθώσωμεν νὰ πετάξωμεν τὰ πάντα καὶ δημιουργήσωμεν ὅλοι μας τὸν κόσμον ὡραῖον ὅπως εἶναι ἡ γῆ μας, τὰ βουνά μας, ὅλα τὰ καλλιτεχνήματα τοῦ λαοῦ μας καὶ ἐνδύσωμεν τὰ πάντα ἀπὸ τὸ λίκνον ἕως τοῦ τάφου μὲ τὸ ὡραῖον ὁλόχαρο φῶς καὶ χρῶμα καὶ γραμμὰς τῆς Ἑλλάδος.
ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ

(Σημ. ΔΕΕ: Διατήρησα τον γλωσσικό τύπο και τα σημεία τονισμού του πρωτοτύπου. Οι επισημάνσεις δικές μου)